Bij veredelingsbedrijven is hygiëne topprioriteit. Tomatenveredelingsbedrijven willen virussen als ToBRFV en bacteriën als Clavibacter kost wat het kost buiten de deur houden. Dat kan alleen door een streng hygiëneprotocol te hanteren. Eén van de mogelijke stappen daarin is het ontsmetten van de kas met schuim bij de jaarlijkse entiteitenwissel.
Axia Vegetable Seeds is een veredelingsbedrijf gespecialiseerd in tomaten. Het bedrijf heeft twee locaties van in totaal 3 ha in Naaldwijk, een veredelingslocatie en een demolocatie, en kleinere vestigingen in Spanje, Italië en Turkije. Vlakbij de Nederlandse locaties zijn we recent gestart met de bouw van een nieuwe locatie van 1,5 ha, met een afdeling voor fytopathologie en merker technologie en een backcross center. “We zijn een relatief kleine maar groeiende en ambitieuze onderneming”, zegt bedrijfsleider Colin Verbeek. “We richten ons in Naaldwijk op één gewas, daar zit onze kracht.”
GSPP-gecertificeerd
De focus ligt op dit moment op het veredelen van ToBRFV-resistente rassen. De eerste resistente rassen hebben zich bewezen en aankomend seizoen is de tweede lichting klaar om de markt op te gaan, vertelt Verbeek. “De ontwikkeling van een nieuw tomatenras kost tijd. Onze veredelaars starten met duizenden varianten, na zes jaar blijft er gemiddeld één over. We hebben het ontwikkelingsproces flink versneld door een zelfontwikkelde teeltstrategie en de verbeterde merker- en DNA-technieken. We veredelen zowel onder extreme omstandigheden als onder dezelfde teeltomstandigheden als bij de teler. Hierdoor zijn we ervan overtuigd dat onze rassen goed presteren.”
Het bedrijf is sinds 2015 GSPP (Good Seed and Plant Practices) gecertificeerd. Het GSPP-certificaat omvat een lijst met eisen om een Clavibacter-besmetting te voorkomen, aldus de bedrijfsleider. “Maar een bacterie is gemakkelijker buiten de deur te houden dan een virus. Met de komst van het ToBRFV-virus hebben we ons hygiëneprotocol nog verder aangescherpt. Een virusconcentratie kan maanden actief blijven op harde oppervlakken. De noodzaak om hygiënemaatregelen te stapelen is voor ons nog belangrijker geworden.”
Hygiënesluis
Bij binnenkomst gaan alle personen direct door een hygiënesluis, waar handen en schoeisel worden gedesinfecteerd. Het draaikruis opent pas als de handen zijn ingesprayd met een desinfectiemiddel en de schoenen door roterende borstels zijn gereinigd en gedesinfecteerd. “Hygiëne begint bij de voordeur”, aldus Verbeek. Daarna gaan medewerkers en bezoekers naar een kleedruimte, waar ze alle eigendommen achterlaten die ze niet nodig hebben. Het personeel trekt er bedrijfskleding en -schoenen aan, bezoekers krijgen speciale gastenkleding. Alle attributen die van buiten wel de kassen in moeten, worden ontsmet met UV-C licht.
Vervolgens worden de handen nog een keer gewassen voordat men de kas in gaat. Dat gebeurt ook als de medewerkers na de koffie- of lunchpauze weer aan het werk gaan. In de kas worden wegwerphandschoenen gedragen. Bij het betreden van elke afdeling worden de handen opnieuw ingesprayd en schoeisel opnieuw gedesinfecteerd. “Daarmee willen we eventuele besmetting van afdeling naar afdeling voorkomen”, aldus de bedrijfsleider.
Visueel zichtbaar
Voor het reinigen en desinfecteren van kasafdelingen tijdens de jaarlijkse teeltwisseling gebruikt Axia Seeds schuim. Tijdens reguliere kaswissels, die vaker per jaar plaatsvinden, worden andere desinfectiemiddelen gebruikt. Het voordeel van een schuimtoepassing met Menno Florades is dat het sneller en effectiever werkt dan wanneer het wordt toegepast als vloeistof. Er worden meerdere oppervlakken bereikt en deze blijven vervolgens langer nat, legt hygiënespecialist Dirk Timmers van Royal Brinkman uit. De kas wordt eerst schoongespoten met een stoomcleaner om het vuil te verwijderen. Daarna wordt over het schone oppervlak schuim aangebracht om de resten af te doden.
Bij reinigen is het hele protocol van belang; niet alleen de middelen, maar ook de werkvolgorde, zegt Timmers. Begin bij de bovenkant en het glas en doe daarna pas de onderkant van de kas, is zijn advies.
“Het voordeel van schuim is dat je visueel zichtbaar maakt welk oppervlak nog moet worden gedaan. Het schuim zorgt voor een hogere bedekkingsgraad dan sproeien. Bij sproeien trekken plekken sneller droog. Als je een druppelslang inspuit, wordt alleen de kant nat die je raakt, de onderkant nauwelijks. Dat geldt ook voor pijpen, leidingen en buizen. Waar geen desinfectiemiddel komt, vindt geen ontsmetting plaats. Met schuim wordt álles aangepakt.”
Klappende belletjes
Schuim is een vloeistof waarin lucht wordt gebracht, aldus Timmers. Dit creëert allemaal kleine belletjes die aan elkaar plakken. Het onderste belletje komt in contact met een oppervlakte en neemt in concentratie af. Het onderste belletje klapt, waarna een nieuwe bel in aanraking komt met het oppervlak dat nog omhuld is met de 100% concentratie van het desinfectiemiddel.
“Er is continu verversing van het middel”, zegt de hygiënespecialist. “Bij een niet-schuimend middel is er slechts één laag.” De schuimkwaliteit wordt uitgedrukt in expansie, ofwel de mate waarin het volume uitzet.
Er zijn verschillende hulpmiddelen om schuim te maken: van eenvoudig tot geavanceerd. Het veredelingsbedrijf maakt gebruik van een schuimpistool via een venturisysteem. Dan heb je een expansie van 3 liter schuim op 1 liter vloeistof, rekent Timmers voor. Een andere methode is met luchtondersteuning. Met deze werkwijze wordt actief met een compressor lucht in de vloeistof geblazen, waardoor schuim wordt gecreëerd. Met luchtondersteuning kun je tot een expansie van 10 gaan, zegt hij. Het is niet mogelijk een niet-schuimend desinfectiemiddel te kiezen en daar een zeepmiddel aan toe te voegen. Dat kan invloed hebben op de werkzaamheid van het desinfectiemiddel.
Schoon hemelwater
Andere factoren die van invloed zijn op de kwaliteit van de desinfectie zijn waterkwaliteit, pH en EC-waarde. Water is een aandachtspunt om de juiste schuimkwaliteit te maken, zegt Timmers. “Leidingwater is te hard omdat er te veel calciumcarbonaat in zit. Als het EC-gehalte in water te hoog is, kan de werking van een desinfectiemiddel minder zijn.” Het veredelingsbedrijf gebruikt hemelwater uit een watersilo, dat door een uv-filter wordt gedesinfecteerd. Dat water is 100% schoon en wordt ook voor de planten gebruikt, aldus Verbeek.
Hygiëneprotocol als fort
De ervaringen met schuim zijn positief. “We zijn tot nu toe schoon gebleven van infecties”, zegt de bedrijfsleider. “Het mooie van schuim is dat je gelijk ziet wat je aan het doen bent. Als een zwarte slang niet wit is, is die niet goed ingeschuimd. Het risico op een stukje vergeten wordt kleiner.”
Virussen kunnen ook binnenkomen via leveringen en materialen van buitenaf. Alle leveringen worden daarom afgestapeld en gedesinfecteerd voordat ze het bedrijf binnenkomen. Verbeek ziet het hygiëneprotocol van het tomatenveredelingsbedrijf dan ook als een fort. “Als er één zwakke plek in het fort zit, kan de ‘vijand’ ongezien naar binnen sluipen. Maar als het goed zit dichtgetimmerd, kun je veilig je ding doen, in ons geval tomaten veredelen.”
Tekst: Annemarie Gerbrandy, beeld: Michel Heerkens
