Energiekosten beheersen is een van de vier pijlers onder het rozenteeltbedrijf Porta Nova in Waddinxveen. Behalve dat het bedrijf afgelopen winter op grote schaal overging op een hybride teelt, experimenteerde het ook met full LED. “Het is opnieuw leren telen, want rozen geteeld onder LED-belichting krijgen minder stralingswarmte vergeleken met rozen onder SON-T.”
Begin februari staan de Red en White Naomi! groots in het licht te stralen bij rozenteeltbedrijf Porta Nova. De belichtingsinstallaties LED en SON-T staan gedurende de dag veelvuldig aan. Het is bijna Valentijnsdag en teler Bart van Os weet dat de prijzen goed zullen zijn. Dan mag er ook wel wat extra licht in. “We kienen dat precies uit”, zegt hij.
“Zeker in deze tijden met hoge energieprijzen is het zoeken naar de balans. Wat moet je er minimaal in stoppen, zodat de kwaliteit super is? En hoe houd je tegelijkertijd de productie op peil om in de behoefte van klanten te kunnen voorzien, bijvoorbeeld rond Valentijnsdag? Stabiliteit is alles om de kwaliteit en continuïteit van onze teelt en ons product te waarborgen.”
Rozenteeltbedrijf Porta Nova in Waddinxveen bestaat uit een kleine 20 ha, waarvan 4,3 ha White Naomi! en de rest Red Naomi! De teelt is verdeeld over vier kassen. Van Os is sinds 2019 als teler verantwoordelijk voor een van die vier kassen.
Energie als belangrijke pijler
Het bedrijf lijkt een vreemde eend in de bijt nu steeds meer rozenteelt naar het buitenland wordt verplaatst en het areaal in Nederland aanzienlijk afneemt, maar het Zuid-Hollandse teeltbedrijf blijft investeren en uitbreiden. “In Afrika en Zuid-Amerika staat of valt een goede kwalitatieve rozenteelt met een regenbui. Wij hebben de techniek om het productieproces te optimaliseren en zo onze kwaliteit te waarborgen”, stelt Van Os.
Energie is daarbij een belangrijke pijler onder het bedrijf. Zo plaatsten ze in 2008 al een gasloze kas met warmtepompen, OPAC’s en een aquifer (ondergrondse warmte-opslag). Sinds 2014 onderzoekt het bedrijf al toepassingen met LED. “Verduurzaming is gewoonweg nodig om op deze planeet te kunnen blijven wonen”, zegt Van Os. “De keuze voor deze vorm van belichting draait voor ons niet zozeer om meer productie. Wij willen met LED voornamelijk energie besparen en een nog betere kwaliteit rozen telen.”
Zoektocht
De zoektocht naar LED begon in een van de eigen kassen met één tralie, waar een hybride systeem werd geïnstalleerd. Dat werd uitgebreid naar 1 ha. “Toen merkten we dat proeven doen op een klein oppervlak heel wat anders is dan een hele afdeling”, zegt Van Os. “Onder één tralie lift het gewas nog mee op het klimaat in de kas, maar wanneer het 1 hectare betreft, moet je echt anders gaan telen.”
Daarnaast volgde het bedrijf in de jaren 2013 tot en met 2021 de proef ‘De Perfecte Roos’ bij Delphy nauwgezet en nam de aanbevelingen, waaronder het aanbevolen lichtspectrum, over. “In de proeven en bij ons, bleek dat een spectrum met rood/blauw niet werkte. “In de donkerste maanden zagen we veel afwijkingen in bedoorning van de stengel, blad- en bloemgrootte”, vertelt Van Os.
Net zoals Delphy voegden ze verrood en groen aan het spectrum toe en dat sloeg beter aan. “Met het vernieuwde spectrum is het beter mogelijk om ook in de donkerste maanden kwalitatief goede rozen, zonder ‘LED-syndroom’ te telen”, zoals ze het zelf noemen.
Doelen behaald
Al snel lukte het inderdaad om energie te besparen. Door gebruik te maken van LED-belichting bespaart het bedrijf ongeveer 40% op het elektriciteitsverbruik. Wat betreft het tweede doel, een nog betere kwaliteit rozen, zagen ze ook vorderingen. “We hebben in de eerste winter met hybride belichting de kwaliteitsdoelstellingen behaald”, vertelt Van Os.
Die uitkomsten leidden ertoe dat ze in september vorig jaar de hele teelt lieten omzetten naar hybride. Het LED-armatuur is van Gavita Wega Max met de kleuren rood, blauw, wit en verrood. “Dat was eenvoudig te doen. We konden gebruik maken van de bestaande bekabeling. Het was de ene lamp erin en de andere eruit: 1.000 watt LED verving 1.000 watt SON-T.”
Hoewel het vermogen daarmee niet veranderde, nam wel de lichtintensiteit toe: van 100 µmol ging het naar 170 µmol. “Dat zorgde wel voor een verandering in het klimaat: de LED-installatie geeft namelijk nauwelijks stralingswarmte. Gelukkig kunnen wij met behulp van de OPAC’s warmte inblazen op de kop van het gewas om het ontbreken van stralingswarmte op te heffen.”
Over op full LED?
Tegelijkertijd rezen gedurende de zomermaanden van 2022 de energieprijzen de pan uit. Het bedrijf anticipeerde daarop door tal van scenario’s te bedenken. “We kozen een scenario uit, dat focuste op de lange termijn, waardoor wij deze winter op de markt konden blijven met goede kwaliteit rozen”, vertelt Van Os. “Het gevolg zou zijn dat wij iets minder rozen beschikbaar zouden hebben voor klanten, maar dat we wel konden blijven doen waar wij goed in zijn: het telen van rozen van de beste kwaliteit.”
Maar een maand later zag de wereld er totaal anders uit: de energieprijzen daalden weer en meerdere collega rozentelers besloten uiteindelijk om toch ook door te gaan met de teelt deze winter. Toch was er een zaadje geplant bij deze telers: kunnen we niet over op full LED?
Proef op kleine schaal
Ze besloten een proef te doen op kleine schaal met full LED, met lampen van dezelfde leverancier. “De inzet is om een hele winter onder full LED te gaan telen. Je zult daarbij anders moeten omgaan met schermdoeken, ramen, verwarming en watergift”, zegt Van Os.
Een uitdaging met de twee rassen, die behalve qua naam in niets op elkaar lijken. “Red Naomi! groeit generatiever en stugger. Het is een kwalitatief goede soort, maar niet super productief. White Naomi! daarentegen is productief wel erg sterk, maar de kwaliteit is lastiger te waarborgen. De planten groeien vegetatiever, stengels zijn makkelijker te dun of de bloemen zijn zachter. Wij zijn dan ook erg benieuwd hoe deze twee verschillende variëteiten op volledig LED reageren.”
Extra stuurmechanisme
Hoewel de resultaten nog moeten komen, is hij enthousiast over LED. “Deze vorm van belichting is voor ons de oplossing. Je moet het zien als een extra stuurmechanisme, zeker omdat er ook extra keuze is in verschillende spectra. Energietechnisch overall gezien komen we goed uit.”
Binnenkort wordt de LED-belichting dimbaar gemaakt, wat ook weer een extra stuurmechanisme geeft, maar ook hier moet hij weer mee leren telen. “Omdat er steeds minder rozentelers zijn, ben je wel al snel op jezelf aangewezen, dus als het gaat om onderzoek, proberen we dit in samenwerking met onze leveranciers te realiseren”, zegt Van Os. “Door te blijven investeren, proberen we het iedere dag een beetje beter te doen, maar tegelijkertijd moeten we strak aan de wind blijven zeilen. De risico’s zijn met deze energieprijzen gewoonweg groter.”
Tekst en beeld: Marjolein van Woerkom
