Bartjan Kolk teelt sinds 2020 volledig elektrisch hortensia’s op een nieuw tuinbouwbedrijf in Amstelveen. Door het gebruik van een warmtepomp slaagt hij erin eerder op de markt te zijn en de kwaliteit en groei van de hortensia’s in het najaar te behouden. “De ervaringen met fossielvrij telen zijn goed”, zegt hij en er zijn toekomstplannen het bedrijf uit te breiden.
De wens om gasloos te telen komt voort uit de frustratie over de hoge transportkosten voor gas, het sluiten van de gasvelden in Groningen en de wens om duurzaam te telen, vertelt Bartjan Kolk van Ko Kolk Hortensia. “We zagen vijf jaar geleden al aankomen dat gas eindig wordt. Daarnaast hebben we relatief weinig energie nodig: een groot deel van onze energiekosten is transportkosten. Bovendien wordt het met de verhoging van de energiebelasting op gas tot 2029 lastig om in de winter nog op gas hortensia’s te telen. Dat heeft ons bij de nieuwbouw doen besluiten fossielvrij te gaan draaien en dat geeft mij de kans eerder op de markt te zijn.”
Bedrijfsverplaatsing
Vader Ko Kolk startte in 1963 met de teelt van rozen aan de Legmeerdijk in Amstelveen. In 1995 werd de keuze gemaakt om op snijhortensia’s over te gaan, een jaar later werd met de veredeling van de planten gestart. Bartjan kwam in 2000 na de middelbare tuinbouwschool in het bedrijf. In 2019 volgde de bedrijfsverplaatsing naar de huidige locatie in het tuinbouwkerngebied Noorder Legmeerpolder in Amstelveen vanwege de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk op de oude locatie. Er werd een perceel van 7,5 ha aangekocht, waarop een green label kas van 3 ha werd gerealiseerd, inclusief een veredeling- en selectie-afdeling en een bedrijfs- en verwerkingsruimte van ongeveer 1.000 m².
De vorige eigenaar van het perceel was een phalaenopsisteler die al gebruik maakte van een warmte-koude opslagsysteem (WKO) in de bodem. Dat was een mooie opstap naar fossielvrij telen, zegt Kolk. “Er zitten vier bronnen in de grond. Als je die moet laten aanleggen, kost je dat 100.000 euro per bron. Die kosten hebben we nu niet hoeven maken. We hebben twee warmtepompen aangeschaft, die we weer konden financieren uit de POP-3 verplaatsingssubsidie die we hebben gekregen, omdat we van een maatwerk- naar een tuinbouwkerngebied zijn gegaan. Die verplaatsingssubsidie was een mooie aanvulling om de financiering van de gasloze kas rond te krijgen.”
Bodemtemperatuur in balans
De bronnen bevatten koud en warm water en liggen op 130 meter onder de grond. In de zomer wordt water van 9ºC uit de koude bron onttrokken om de kas te koelen, waarna het met luchtbehandelingskasten (LKB’s) wordt verwarmd naar 16ºC. Dat water slaat de teler weer op in de warme bron. In de winter pompt hij het water van 16 graden uit de warme bron op en de warmtepomp brengt het naar maximaal 45ºC om de kas te verwarmen. Zo blijft de bodemtemperatuur in balans, aldus Kolk. De warmtepompen hebben een opgenomen vermogen van 170 kW en een warmtecapaciteit van 730 kW, uitgaande van 45ºC.
Om de warmte die uit de bronnen wordt gehaald te compenseren, staan er zes LBK’s van ieder 112 kW in de kas met een opgenomen vermogen van 1.300 watt. Daarnaast worden de LBK’s in het najaar ingezet om bij warme en vochtige omstandigheden actief te ontvochtigen door er koud water door te laten stromen. Daardoor slaat het vocht uit de kaslucht neer, dat de teler vervolgens hergebruikt voor irrigatie van de planten.
Dubbele doeken, smalle spouw
De kwekerij bestaat uit drie afdelingen: stook, laat en midden. De kas is 6 meter hoog, een bewuste keuze, zegt Kolk. “Dat geeft tijdens warme zomers minder problemen en stress voor het gewas en leidt tot betere arbeidsomstandigheden.”
De goed geïsoleerde kas heeft dubbele doeken met een smalle spouw. Dat werkt heel goed, aldus de teler. “Hoe smaller de spouw, hoe hoger de isolatiewaarde. Ik merk dat hierdoor zonder stoken een snellere start in het voorjaar mogelijk is.” Verder heeft hij folie onder het gronddoek laten aanleggen. “Een simpele maar doeltreffende keuze”, stelt hij. “Nat slaan van het doek komt niet meer voor en onkruid krijgt geen enkele kans. Daarnaast wordt Botrytis tot een minimum beperkt.”
Op de zuidwestzijde van de bedrijfshal liggen 243 zonnepanelen, goed voor 89.000 kWh. De teler heeft overwogen om het aantal panelen uit te breiden, maar dat werd hem afgeraden. “De aanschaf van meer zonnepanelen is niet rendabel.”
Voorsprong op concurrentie
Kolk streeft ernaar zoveel mogelijk met de seizoenen mee te telen. De kwekerij heeft twaalf soorten hortensia’s in productie, in blauw en roze. “We beginnen half januari met stoken in de warme kas, tot 1 mei. Dan kunnen we rond 15 april de eerste hortensia’s snijden. De hortensia’s in de koude kas beginnen rond 15 februari uit te lopen.”
De bloemen worden tussen half april en 1 november afgezet op de bloemenveiling in Aalsmeer, op een steenworp afstand van het bedrijf. De resterende maanden gebruikt de teler om de kwekerij voor te bereiden op de nieuwe teelt, zoals het snoeien en vervangen van de gewassen.
Snijhortensia’s kunnen ook koud worden geteeld, maar dan kun je de bloemen vooral in de zomermaanden verkopen, zegt de Noord-Hollander. “Doordat wij goedkoop kunnen stoken en de teelt kunnen vervroegen, zijn wij 8,5 maand op de markt. Dat geeft ons een voorsprong op de concurrentie. Wij streven er juist naar in de periode van 1 juli tot 15 augustus minder bloemen te leveren, dan brengen ze net wat minder op dan in de perioden ervoor en erna. In de periode tussen 15 augustus en 1 november kunnen we met de warmtepomp het vocht uit de kas houden, waardoor de groei en kwaliteit van de planten in het najaar behouden blijft.”
Toekomstplannen
Op het perceel van 7,5 ha is aan de andere kant van de bedrijfs- en verwerkingsruimte ruimte voor nog een kas van 3 ha. De intentie is er om uit te breiden, zegt Kolk, maar hij hangt daar geen tijdsbestek aan. “Het idee is altijd geweest om een schuur in het midden van het perceel te bouwen, met aan beide kanten een blok van 3 ha glas. Dan kun je een perfecte routing creëren, met korte afstanden”, aldus de teler. “De nieuwbouw kan zonder stookgedeelte plaatsvinden, we behoeven geen uitbreiding van het warmtepompvermogen. Als je nieuw bouwt, moet je daar heel goed over nadenken. Daarom heb ik geen haast. Je moet zeker weten dat je de goede keuzes maakt.”
Tekst: Annemarie Gerbrandy, beeld: Arjen Vos
Bartjan Kolk: “We kunnen met de warmtepomp het vocht uit de kas houden, waardoor de groei en kwaliteit van de planten in het najaar behouden blijft.”
