Bloembollenteler John Kunis broeit sinds drie jaar tulpen in een dichte hal met behulp van LED-belichting en een luchtbehandelingssysteem. Daarmee is hij in staat om fossielvrij te telen. Energietechnisch is het veel interessanter in een dichte cel te broeien, zegt hij. “Er gaat geen energie verloren en je hoeft geen gas te gebruiken om de ruimte droog te stoken.”
Kunis Flowers & Bulbs in Obdam broeit op jaarbasis tien miljoen tulpen in de periode januari tot half april. Daarnaast wordt op het bloembollenbedrijf 25 ha tulpen en 12 ha pioenrozen op het land geteeld. John Kunis bouwde in 2020 een volledig geïsoleerde dichte hal van 1.000 m² met een knikdeksysteem met sandwichpanelen. Het plan was om daarin vier koelcellen te realiseren om tulpenbollen in op te slaan. Toen de hal klaar was, bleek dat het elektriciteitsnet het niet toeliet om voldoende stroom te leveren om de bewaring aan te sturen. “We liepen vast op netcongestie. Dat is een drama in Noord-Holland.”
Nauwkeurig sturen
Kunis besloot van een probleem een kans te maken en de hal in te richten als broeierij. Het grote voordeel van zo’n ruimte is dat we er wat meer exclusievere soorten en van nature kortere soorten kunnen broeien dan in onze 4.000 m² grote kas, zegt hij. “We broeien hier tulpen in een volledig klimaatgestuurde cel. Met het luchtbehandelingsysteem kunnen we koelen, ontvochtigen en verwarmen; met LED-belichting hebben we de mogelijkheid om nauwkeurig te sturen op gewaseigenschappen. We kunnen er een ideale omgeving voor de bloemen creëren. Door het strakke klimaat hebben we geen last van bladzweten of kiepen.”
In de kas heb je vaker te maken met invloeden van buitenaf, vervolgt de teler. “We werken daarin weliswaar met een klimaatcomputer, maar daarmee kunnen we kleine klimaatfluctuaties niet altijd voorkomen. Bovendien merkten we de laatste jaren dat we er niet alle soorten tulpen konden broeien, vooral de dubbele soorten, omdat we het gewas in de kas niet naar een ander lichtspectrum kunnen sturen. Naarmate het seizoen vordert, krijgen tulpen meer groeidrang, dan moet je ze remmen. Daar leent het systeem in de kas zich niet voor.”
Energiebesparing
In de zoektocht naar een andere invulling voor de nieuwe hal kwam Kunis in contact met Paul Slagter van Green Simplicity. Dit bedrijf houdt zich onder andere bezig met LED-belichting en klimaatbeheersing. Er werd gekozen voor palletbroei in plaats van de gangbare containerbroei, in combinatie met LED-belichting en de Dry+ Climate luchtbehandelingsunit. Beide systemen draaien volledig op elektriciteit, waardoor de teler in staat is fossielvrij te telen. Dat levert hem vooral in de winter een flinke energiebesparing op.
Twee lichtrecepten
Een ander voordeel is een veel betere controle over het gewas. In het begin van het seizoen bestaat de teeltcyclus uit 26 dagen, aan het eind van de periode is dat 18-19 dagen. De teler heeft twee verschillende varianten LED-belichting in de hal laten installeren: een recept met een grotere hoeveelheid verrood in het spectrum voor de eerste twee weken van de broei en een recept met meer blauw licht en geen verrood voor de tweede fase.
De LED-belichting staat zestien uur per dag aan. “LED’s met de juiste combinatie van rood, een klein beetje blauw en verrood in het spectrum zorgen voor het strekken en spreiden van de tulp. Een gespreide tulp kan gemakkelijker verdampen en heeft minder zweetblad.”
In de tweede helft van de broeifase worden de tulpen verplaatst naar een andere ruimte in de hal waar een compacter lichtrecept hangt met meer blauw licht en geen verrood, om het gewas te drukken. Dat spectrum zorgt ervoor dat de tulp een donkergroene bladkleur krijgt en mooi compact en stevig wordt, vervolgt Kunis. “Er zit ook 10 procent groen licht in het spectrum. Dat kijkt prettiger en dat is fijn voor onze medewerkers, die de tulpen in deze ruimte verder verwerken.”
Stabiele luchtvochtigheid
De Dry+ Climate is een volledig elektrische luchtbehandelingskast met een geïntegreerde warmtepomp, warmteterugwinning en een buitencondensor, vertelt Paul Slagter, manager Grow Light van Green Simplicity. Ontwikkeld en in de markt gezet in samenwerking met Wagenaar Refrigeration. Het systeem is in staat om te ontvochtigen, koelen en verwarmen, wat resulteert in meer flexibiliteit en controle over het teeltproces. “Het apparaat houdt de luchtvochtigheid strak op 75 procent. Als de machine de lucht ontvochtigt, komt er warmte vrij die weer in het proces wordt gestopt. Is het in de hal te warm, dan heb je de mogelijkheid om de warmte naar buiten af te voeren met de buitencondensor.”
Daarnaast heeft de machine een warmteterugwinningsysteem, waarmee een zeer groot deel van de energie wordt behouden. Energie van warme lucht wordt afgegeven aan koude lucht en andersom, waardoor de machine minder stroom gebruikt. “Om het vocht uit de lucht te halen, wordt die afgekoeld naar ongeveer 4 graden. Door de luchtstromen elkaar te laten kruisen, wordt een deel van het afkoelen en later weer opwarmen in één gang ‘gratis’ gerealiseerd”, legt hij uit. Bovendien geeft het systeem de teler de mogelijkheid om op een meerlagensysteem te telen, er kunnen nog twee lagen bij, aldus Slagter.
Ventilatietest met rook
Er is in de ruimte voor horizontale en verticale ventilatie gekozen, waardoor de op- en neergaande lucht goed wordt gemengd. De ventilatoren staan op 60% om de lucht te verdelen. We hebben in het begin een test met rook gedaan, om te kijken of de ventilatie in alle hoeken gelijk is, zegt Kunis. “Je wil niet dat de ene pallet tulpen eerder klaar is dan de andere.”
Normaal wordt de machine uitgevoerd met luchtverdeelslangen om een microklimaat te creëren, vervolgt Slagter. “Maar door de ongelooflijke luchtbuffer van 6,5 meter boven het gewas is dat niet nodig. Mocht het bedrijf ooit voor een meerlagenteelt kiezen, dan moet de teler wel slangen laten installeren.”
Fossielvrije teelt
Slagter ziet een tendens dat bloembollentelers steeds meer gaan twijfelen of ze tulpen moeten gaan broeien in een kas of een dichte hal. Dat is een financieel verhaal: wat is het meest interessant? “Als je een green label kas bouwt, kom je in aanmerking voor MIA/Vamil. Kijk je naar de zoninstraling in de kas, dan is die in de periode december-februari te laag en moet er verlichting bij; in de andere maanden wil je de zon juist weren door bijvoorbeeld het kasdek te krijten. Dat staat haaks op energiezuinig telen. Feitelijk belemmeren die subsidies de gang naar een fossielvrije teelt.”
Kunis is ervan overtuigd dat broeien in een dichte cel energietechnisch interessanter is dan in een kas. “In de dichte ruimte gaat geen energie verloren en je hoeft geen gas in te zetten om de hal droog te stoken.”
Tekst: Annemarie Gerbrandy, beeld: Jean Paul Bardelot
John Kunis: “In de dichte hal met LED-belichting en een luchtbehandelingssysteem kunnen we fossielvrij exclusievere soorten en van nature kortere soorten broeien.”
