Duurzame warmteprojecten komen door de extreme energieprijzen in de knel, blijkt uit een analyse van een specialistisch adviesbureau. De reden hiervan is dat de SDE-subsidie is gekoppeld aan de aardgasprijs en de subsidiemethodiek. Consulent energietransitie Jeroen Larrivee: “Als er niets gebeurt gaan er gewoon duurzame projecten omvallen. Het zijn nu juist de bedrijven die hun nek in de energietransitie uitsteken die het eerst worden geraakt.”
De extreme energieprijzen hebben een onbedoeld bij-effect: ook duurzame warmteprojecten (aardwarmte, restwarmte en biomassa) worden door de subsidiesystematiek en koppeling met de aardgasprijzen hard geraakt. Dit jaar zou de subsidie voor warmteprojecten al worden gehalveerd en volgend jaar – als de prijzen extreem hoog blijven – helemaal komen te vervallen. Een nachtmerrie-scenario voor telers met duurzame warmte (aardwarmte, biomassa) en voor grote warmteprojecten. “Hoe snel zij in de problemen komen zal afhangen van meerdere factoren, waaronder warmtecontracten, financieringslasten en of men ook nog een aardgas-WKK en/of gascontracten heeft”, zegt Jeroen Larrivee van BlueTerra. “En of je met de bank een deal kunt maken over de aflossingskosten en daarin uitstel kunt krijgen. Als banken daarin heel streng gaan worden kunnen projecten niet meer rondkomen.”
Subsidie voor 2023 dreigt op te drogen
De subsidiesystematiek is één van de oorzaken van dit probleem. De hoogte van de subsidie op warmteprojecten is afhankelijk van de ‘year ahead’-gasprijs. “Dat wil zeggen dat men over 2021 kijkt wat gas gemiddeld kost dat je in 2022 wil hebben. Op 1 januari 2022 is bekend wat het gemiddelde is van de gas-forwards en op basis daarvan wordt de subsidie bepaald. De subsidievoorschotten worden echter al eerder bepaald op basis van een schatting die maanden achterloopt. Daarom krijgen projecten in 2022 nog subsidie, al zullen ze een deel van de voorschotten moeten terugbetalen.
Voor 2023 – tenzij de gasprijs in elkaar zou storten, maar dat is niet de verwachting – gaat de subsidie op duurzame warmte nul worden.” Het is zelfs mogelijk dat dit in 2024 weer gebeurt. In 2023 kunnen warmteprojecten al in de betalingsproblemen komen, waarschuwt Larrivee. “Die subsidie krijg je uitbetaald in twee delen: je krijgt eerst een voorschot en na afloop van het jaar een eindafrekening. Na afloop van het jaar kijken ze wat de definitieve gasprijs is geweest. Bij de eindafrekening moeten die voorschotten worden terugbetaald, in ieder geval een deel daarvan. Alleen het probleem is dat je die nieuwe voorschotten voor 2023 niet krijgt, want ditmaal zullen de voorschotten wél rekening houden met de hoge gasprijs. Dan kom je dus in de cashflow-problemen.” Dit gebeurt al bij gasprijzen vanaf 40 cent per kuub, en de gasprijs voor 2023 staat al boven de 60 cent per kuub.
Concurrentienadeel voor duurzame telers
Telers die gebruik maken van duurzame warmte zouden bovendien een concurrentienadeel ondervinden van telers met een WKK vervolgt Larrivee. “Dat ligt aan het feit dat als je een gasgestookte WKK hebt een deel van het dure gas kunt terugverdienen door de dure stroom. Die telers kunnen meer uren draaien op het moment dat de sparkspread voor hen gunstig is. De marktprijs is daardoor per saldo voor WKK-gas in de hele crisis niet veel veranderd.”
Hij vervolgt: “Telers die volledig op duurzame warmte draaien kunnen niet concurreren met de WKK-telers. En wat betreft de risico’s ten opzichte van een gasketel: duurzame projecten lopen altijd een hoger risico op technisch falen van de installatie. En ook een hoger risico dat operationele kosten toenemen, wat je nu bij houtige biomassa ziet bijvoorbeeld. Telers die gebruik maken van biomassa hebben niet alleen te maken met wegvallende subsidies, maar ook met een hogere houtprijs. Dat risico neem je ook bij het aangaan van je project. Het is wel uitermate wrang dat de ondernemers van het eerste uur die van het gas af willen eigenlijk vanuit alle hoeken de zure appel krijgen, en in feite gestraft worden voor hun ondernemerschap.”
Politiek moet oplossing bieden
Wat is de belangrijkste oplossing uit deze impasse? Moet de subsidiesystematiek veranderd worden?
“Ja, alleen ben ik somber over de mogelijkheden, juridisch gezien, om voor bestaande projecten iets aan die systematiek te doen. Iedereen wil wel heel graag dat het geprobeerd wordt. De gesprekken daarover lopen. Er moet een betalingsregeling komen, bijvoorbeeld door in te boeten op de looptijd van de subsidie. Dat je niet nu geen geld meer krijgt, maar dat je in plaats daarvan moet inboeten op de looptijd van je project. Dat kost de overheid niets! Of aan een generieke vrije marktoplossing, bijvoorbeeld een ondergrens in de subsidie zodat de subsidie niet nul kan worden. Of dat de warmteprijs eenmalig landelijk op een of andere manier afwijkend wordt vastgesteld, maar dan voor iedereen gelijk. Vergelijkbaar met de coronasteun.”
Hij vervolgt: “Het blijft een buitengewoon lastige materie, je zit gewoon met allerlei juridische vraagstukken, met ambtenaren die het ook allemaal ingewikkeld vinden. Er was al wel op bestuurlijk niveau een gevoel van urgentie, bij een aantal Kamerleden sowieso. We hopen op een oplossing, er zijn aan de ministers Jetten en Staghouwer al Kamervragen gesteld. Die moeten ermee aan de slag. Maar er zijn op dit moment ook hele andere grote zorgen die de aandacht vragen.”
Tot slot: “Ze moeten zich wel realiseren dat als er niks gebeurt er gewoon duurzame projecten gaan omvallen. Dan zullen nieuwe initiatiefnemers zich ook wel achter de oren gaan krabben. Het is natuurlijk leuk om te proberen met klimaatgeld nieuwe projecten van de grond te krijgen, maar als bestaande projecten omvallen heb je daar natuurlijk ook niets meer aan.”
Tekst: Mario Bentvelsen
