Sorteren en verpakken was jarenlang een bewerkelijke en tijdrovende klus bij vleestomatenbedrijf A&G Van den Bosch in Bleiswijk. In de zomer van 2020 nam een robotsysteem deze werkzaamheden over. Dit levert Petra en Bart van den Bosch veel op: ze besparen op arbeid en kunnen hun klanten beter en sneller bedienen. “Hierdoor kunnen we meer afnemers aan ons binden, wat zorgt voor een beter rendement.”
Het telen van vleestomaten is een vak apart, benadrukt Petra van den Bosch. Samen met haar broer Bart runt zij het laatste overgebleven vleestomatenbedrijf in ons land. “Toen mijn vader en oom midden jaren tachtig startten met vleestomaten waren er veel bedrijven die zich toelegden op deze teelt”, vertelt ze. “Met de opkomst van de trostomaten, in de jaren negentig, liep het areaal langzaam maar zeker verder terug. Om diverse redenen. Zo zijn trostomaten makkelijker en goedkoper te telen. Vleestomaten moet je namelijk vaker oogsten, ook is het sorteren bewerkelijker. Je hebt immers te maken met verschillende groottes. Het is vandaag de dag echt een nicheproduct.”
Kleine afleverhoeveelheden
Het bedrijf telt 14,8 ha en zet haar vleestomaten af via Harvest House. Het product komt vooral terecht in luxere supermarkten in Nederland, Engeland en Duitsland. Van Den Bosch: “Vleestomaten worden voor hele specifieke toepassingen gebruikt. Mensen kopen deze bijvoorbeeld wanneer ze een tomaat willen vullen, of een plakje tomaat nodig hebben voor op hun hamburger. Hierdoor is het maar een klein product in het supermarktschap en heb je dus veel afnemers nodig om alle vleestomaten kwijt te raken. Naast de kleine afleverhoeveelheden willen klanten ook steeds meer eigen verpakkingen.” Dit alles maakte het verpakkings- en sorteerproces op het bedrijf jarenlang zeer complex, bewerkelijk en tijdrovend.
Tijdrovend en inefficiënt
Tot een jaar of acht geleden werkten broer en zus met een traditionele sorteermachine, die ook Belgische vleestomatentelers veelvuldig inzetten. “Hierbij kiepten we de oogstkratten om in een watergoot, waarna de vleestomaten een voor een werden beoordeeld door een camera. De tomaten raakten echter behoorlijk beschadigd door deze manier van sorteren. Vroeger accepteerden klanten nog wel een klein plekje, maar die tijd is definitief voorbij.”
De ondernemers besloten te stoppen met machinaal sorteren toen ze merkten dat direct in de eindverpakking oogsten de houdbaarheid significant ten goede kwam. Van den Bosch: “Maar dit was vanzelfsprekend enorm bewerkelijk, zeker omdat wij veel verschillende verpakkingen gebruiken. We hebben van alles geprobeerd om dit proces efficiënt in te richten. Half machinaal sorteren en half handmatig, alles handmatig uitsorteren in de schuur, enzovoorts. De laatste jaren werden reguliere verpakkingen meteen in de kas gevuld, terwijl we de tomaten voor speciale verpakkingen overpakten in de schuur. Een gigantische klus, en verre van efficiënt. Ook lieten we hierdoor soms orders aan ons voorbij gaan, omdat het gewoon te veel kostte om dit voor elkaar te boksen.”
3D-visionsysteem
Broer en zus oriënteerden zich daarom al langer op de mogelijkheden om een robot in te zetten in het sorteer- en verpakkingsproces. Eind 2019 kwamen zij in contact met Crux Agribotics. Dit bedrijf, dat onderdeel is van Kind Technologies, had voor een Canadese vleestomatenteler het SortiPack-systeem ontwikkeld; een robotsysteem dat bijna volledig autonoom kan sorteren en verpakken.
“De oogstkratten met vleestomaten gaan in de machine. Vervolgens brengt een 3D-visionsysteem de diameter van iedere tomaat in kaart. En op basis van die diameter kan het systeem ook het volume en daarmee het gewicht van de tomaat bepalen”, legt Michel van Reenen van Crux Agribotics uit. “Daarna plaatst het systeem de tomaten, op basis van de diameter en het ingeschat gewicht, in de gewenste verpakking. Tijdens het verpakken worden de eindverpakkingen gewogen door de robots, om het verschil te beoordelen tussen het ingeschatte en het werkelijke vruchtgewicht. Deze informatie gebruiken we om het vruchtgewicht nauwkeurig te kunnen bepalen met ons vision-systeem en daarnaast het give-away-gewicht zoveel mogelijk te beperken.”
Besparing 8 tot 12 medewerkers
De telers zagen al snel potentie in de robot, die een capaciteit heeft van 5.000 kilo per uur. Onder meer het feit dat de tomaten, met behulp van een vacuümspons, zonder schade worden opgetild en neergelegd sprak hen aan. “Daarbij was het systeem al uitgebreid getest in Canada; dat gaf vertrouwen”, zegt Van den Bosch. “Net zoals het feit dat het automatiseringsbedrijf aangaf dat we de robot niet meteen hoefden aan te schaffen, maar konden betalen per verpakte tomaat. En wanneer het systeem niet beviel, namen ze dit na een jaar terug. Dat vonden we een stoere uitspraak.”
De robot is sinds de zomer van 2020 in bedrijf. Hoewel in het eerste jaar nog wat puntjes op de i moesten worden gezet, draaide het systeem volgens Van den Bosch al snel naar behoren. “En we merkten meteen dat de robot veel voordelen bood. We besparen, afhankelijk van de productie en het aantal klantspecifieke verpakkingen, acht tot twaalf personen in de hal. Dit komt onder meer doordat we geen tomaten meer hoeven over te pakken.”
Gelijkmatigere arbeidsfilm
Een standaarddoos vleestomaten bevat zeven kilo tomaten, maar ze leveren ook veel verpakkingen van 3,5 kilo. Dat betekent sowieso al dat je twee keer zoveel werk hebt aan het ompakken en afwegen. “Nu neemt de machine dat allemaal op zich. Ook hebben wij diverse klanten die graag fijnere maatsorteringen willen. Dat was handmatig bijna niet te doen. Nu is dat geen issue meer.”
De arbeidsfilm is gelijkmatiger geworden door de inzet van de robot: wordt er meer geoogst, dan draait de machine een uurtje langer door. “Ons personeel hoeft dan dus niet harder te lopen. Overigens staat er wel altijd een medewerker bij de robot, die checkt of er niet onverhoopt toch een minder goede tomaat doorheen is geglipt. En we stapelen de gevulde verpakkingen nog handmatig. Doordat we zoveel verschillende fusten gebruiken, is het lastig om dit proces te automatiseren.”
Meer klantspecifieke verpakkingen
Door de mogelijkheden die de machine biedt, zijn de ondernemers het afgelopen jaar meer klantspecifiek gaan verpakken dan voorheen. Arbeid vormt immers niet meer de beperkende factor. “Dankzij de robot kunnen we sneller en beter inspringen op klantvragen. En daardoor kunnen we een continue afzet richting afnemers garanderen. Op die manier weten we klanten beter aan ons te binden en wordt het makkelijker om jaarafspraken te maken. Zo draagt de robot bij aan een beter rendement. De grootste winst van deze robot ligt absoluut aan de afzetkant.”
Ook is de marktpositie van de kwekerij verbeterd. “Collega’s in België sorteren zoals gezegd nog altijd met traditionele sorteermachines. Wij kunnen met deze robot niet alleen efficiënter werken en flexibeler zijn, ook winnen we het op houdbaarheid.”
Benutten van data
Echte nadelen heeft het systeem volgens haar niet. “Het enige wat ik kan bedenken is dat we nu de komende jaren vastzitten aan de vleestomatenteelt. Inmiddels hebben we namelijk toegezegd dat we met de machine blijven werken.”
De telers hopen in de toekomst ook de vruchten te kunnen plukken van de data die het robotsysteem verzamelt. Het gaat dan om informatie over volume, diameter, gewicht en meer. “Op termijn willen we deze data gaan koppelen aan ons padregistratiesysteem. Dan weet je dus waar in de kas je de beste kwaliteit plukt, de meeste kilo’s haalt, et cetera. Dit is waardevolle informatie om de teeltstrategie te optimaliseren en onze oogstprognoses verder te verbeteren.”
Tekst: Ank van Lier, beeld: Michel Heerkens
