De lampen dimmen of uitzetten bij hoge stroomprijzen is een goede manier om de kosten van energie te drukken. Ook het sturen op lichtspectrum biedt mogelijkheden om efficiënter te belichten, al staat de kennis daarover nog in de kinderschoenen, zegt teeltadviseur Willem Valstar. “Bij veel telers is het nog: we doen alles aan of uit. Nu er meer bedrijven mee zijn uitgerust, gaan we in het nieuwe seizoen kijken of we meer met spectrumsturing kunnen doen.”
In tomaat wordt hoofdzakelijk belicht met rood, blauw en groen en heel soms verrood. “Dat laatste zie je maar bij 10 tot 20 procent van de belichtingsinstallaties bij tomatenbedrijven. Dat kan een gevolg zijn van het overnemen van een komkommerbedrijf. In komkommer heb je het gewoon keihard nodig, anders groeit de plant in een hele verkeerde vorm. Tomaat groeit in principe goed onder rood, blauw en groen. Omdat we met full LED best zitten te vechten met generativiteit in de winter zou die discussie over verrood in de winter toch weer nieuw leven ingeblazen kunnen worden. Ik heb proeven en bewijs gezien dat verrood wat met tomaat doet. Niet bij elk ras, maar er is wel degelijk effect: dat de plant generatiever reageert, dus meer op zijn vruchten gaat werken.”
Verrood en blauw licht eerst terugdimmen
Verrood is natuurlijk niet de meest efficiënte kleur, vervolgt de teeltvoorlichter. “In de meeste proeven hebben ze het gewoon met de andere kleuren mee laten draaien. Je kunt er natuurlijk over nadenken om het overdag uit te laten. Met een beetje licht van buiten heb je al snel voldoende verrood licht. Dan kun je zeggen: dan dim ik die kleur wat terug als je 4-kanaalssturing hebt.”
“Wat heel belangrijk is: in de nacht moet je blauw licht geven om de huidmondjes open te trekken en de plant te laten verdampen. Dus als je in de donkere periode van het jaar ’s nachts begint met belichten: doe altijd blauw erbij en trek dat door tot in de ochtend. Als er meer dan 100 watt buitenlicht is zou je het weg kunnen laten. Hetzelfde geldt voor verrood. Dan zou je in principe overdag alleen met rood kunnen belichten, maar dat gaan we nog ervaren. Of het nu bij 100 of 200 watt licht kan of niet, dan heb je in ieder geval al redelijk wat verrood en blauw van buiten.”
Scheurgevoelige rassen niet terugdimmen
Het terugdimmen van lampen bij hoge stroomprijzen is nu de meest gebruikte methode om energie te besparen. Hoever kun je daarin als tomatenteler gaan? “Dat ligt er natuurlijk een beetje aan wat voor teelt er onder staat en wat voor installatie je hebt. Als we uitgaan van 300 µmol of meer, wat nu een beetje de standaard aan het worden is in full LED, dan kun je terugdimmen naar 30 procent in de ochtenduren, als de stroom duur is. Dan houd je nog 100 µmol over. “
“Bij tomaten die niet scheurgevoelig zijn durf ik dat terugdimmen wel aan. Als je scheurgevoelige tomaten hebt is dat net niet een periode waarin je terug wilt dimmen. Dan is het gewoon lastig: terugdimmen betekent minder activiteit, de huidmondjes gaan verder dicht, en bij meer worteldruk barsten je tomaten. Teel je scheurgevoelige tomaten, dan kan het zinvol zijn − als je een hybride installatie hebt − om even de SON-T-lampen aan te zetten rond zonopkomst. Dus juist te switchen van LED naar SON-T. Dan moet je denken aan 2 tot 3 uur rond zonopkomst, omdat daar de meest scheurgevoelige periode zit.”
Terugdimmen of uitzetten van lampen
Het uitzetten van lampen bij hoge stroomprijzen is niet aan te raden, denkt Valstar. “Twee jaar geleden tijdens de energiecrisis heb ik in Engeland een teler gezien die doordeweeks 10 of 12 uur belichtte en in het weekend 18 uur. Ik dacht: dat gaat echt niet goed, maar ik moet zeggen: het viel mij mee wat er mogelijk was. Moet ik erbij zeggen: dat was een teelt op water, die kan dus in principe weinig met water sturen. Als je water geeft op substraat moet je natuurlijk je watergift aanpassen op het wel of niet belichten. Dat maakt het weer wat gecompliceerder. Het kan allemaal, dat spelen met lichtniveaus en -spectrums, maar het is ook foutgevoeliger.”
Het kost meer aandacht en inzet, vervolgt hij. “Maar de gemiddelde teler heeft eerder tijd tekort dan over. Dan moet het voordeel aantoonbaar groot zijn wil hij ermee aan de slag gaan. Tot nu toe zie ik in de praktijk de meeste mensen daar niet voor kiezen. Ze kiezen voor regelmaat en zoeken het puur in het terugdimmen van minder efficiënte kleuren overdag.”
Tekst en beeld: Mario Bentvelsen
