Bij tomatenkwekerij Gebroeders Koot heeft een proef met hybridebelichting (SON-T + LED) mooie resultaten opgeleverd. De toegepaste LED-lamp, die met Nederlandse inbreng op Britse bodem is ontwikkeld, biedt meerdere voordelen. Een opvallend pluspunt is het doordachte ontwerp, waardoor de lamp eenvoudig is te integreren in bestaande SON-T installaties.
Ruim 9% meerproductie na 7 maanden (week 48-26). Dat was de aansprekende uitkomst van een praktijkproef bij Prominent teeltbedrijf Gebroeders Koot in Poeldijk, waarin een tomatenteeltteelt onder 150 μmol/m2/sec SON-T groeilicht is vergeleken met een zelfde teelt waaraan 58 μmol dieprood en een klein beetje blauw LED-licht was toegevoegd. Geert Koot, die nog geen ervaring had met telen onder groeilicht, was er van onder de indruk. “Ik had niet verwacht dat het hogere lichtniveau zoveel verschil zou maken”, zegt hij. “Dat zal veel telers aanspreken. Datzelfde geldt voor de lamp zelf, die een verrassend eenvoudig ontwerp heeft. Hij is volledig uitwisselbaar met SON-T lampen, waardoor hij naadloos in een bestaande installatie past.”
“Er is veel aandacht geschonken aan het functionele ontwerp”, voegt teeltkundige Maarten Klein toe. Samen met assistent Tim Valstar begeleidde hij de proef namens LED-producent Plessey uit het Verenigd Koninkrijk. Klein, die veel ervaring heeft opgedaan met groeilicht, ontwikkelde in samenwerking met het technologiebedrijf deze groeilamp.
Slimmer ontwerp
“De meeste LED-systemen passen niet of nauwelijks in bestaande belichtingsinstallaties”, vervolgt Klein. “Telers die met hybride-belichting aan de slag willen, moeten daarvoor dus een tweede installatie aanleggen, vaak met extra c-profielen. Dat werkt kostenverhogend en het veroorzaakt meer lichtonderschepping, waar je het hele jaar last van hebt. Plessey Semiconductors uit Plymouth wilde die nadelen wegnemen.”
Om de gebruikswaarde van de lamp in de praktijk te kunnen toetsen, benaderde Klein een aantal Nederlandse bedrijven. Behalve bij de gebroeders Koot zijn er proefopstellingen gerealiseerd bij een naastgelegen alstroemeriakwekerij, een gerberabedrijf en een potplantenkwekerij.
Proefopzet
Hoewel Gebroeders Koot nog geen belichte tomatenteelt had, was er wel een SON-T installatie aanwezig in een afdeling die enige tijd verhuurd is geweest. Deze 1.000 watt lampen leverden 151 μmol/m2/s extra groeilicht op en uiteraard de nodige stralingswarmte. In één kap werden hieraan LED-lampen toegevoegd, die het kunstlichtniveau opschroefden tot 209 μmol.
Tim Valstar begeleidde de proef en verzorgde samen met Geert Koot de metingen in de proef- en referentievakken. Van het geteelde ras Brioso werden alle relevante gewas- en vruchtkenmerken geregistreerd, variërend van groeisnelheid en stengeldikte tot bladomvang, bladkleur, vruchtgewicht en brixwaarde.
Resultaten
De planten kwamen in week 46 in de kas. “Voor een belichte teelt van Brioso is dat later dan de gebruikelijke half oktober, maar de belichtingsperiode was lang genoeg om een betrouwbare indruk te krijgen van de eventuele verschillen”, merkt Koot op. “De planten ontwikkelden zich in beide lichtomgevingen goed. Onder het hogere lichtniveau waren de planten net wat sterker, met iets dikkere stengels en meer donkergroene bladeren.”
Vanwege de extra groeikracht hielden de planten onder het hybride belichtingsregime de eerste trossen langer vast en werden deze enkele dagen later geoogst dan in de referentievakken. Het hogere opbrengstpotentieel kwam vlot tot uiting in een hoger gemiddeld vruchtgewicht. Om de gewenste fijnheid te behouden, werd er vanaf de tiende tros een vrucht meer aangehouden (11 versus 10), zonder dat de planten aan groeikracht verloren.
Valstar: “Na week 26 stopten we met meten en konden we de balans opmaken.” Onder het hybride belichtingsregime was er toen 38,32 kg per m2 geoogst tegenover 35,04 kg onder SON-T. Dat komt neer op een productiestijging van 9,35%. Het gemiddeld vruchtgewicht lag met 39,2 gram ook iets hoger dan de 38,8 gram onder SON-T.
Flexibel inzetbaar
De aansprekende productiestijging is niet alleen toe te schrijven aan het hogere lichtniveau tijdens de perioden waarin beide installaties actief waren. Vanaf begin week 19 bleef de SON-T installatie uit en ging de WKK in onderhoud, terwijl de LED-installatie toen nog drie weken lang van 4 tot 7 uur ’s ochtends werd ingezet.
“De mogelijkheid om vooral aan de randen van het belichtingsseizoen uitsluitend de LED-lampen aan te zetten, kun je zien als een extra pluspunt”, merkt Klein op. “Dat zijn vaak de momenten dat er geen behoefte is aan de stralingswarmte die SON-T lampen nu eenmaal afgeven. LED’s hebben nauwelijks invloed op het klimaat. Wanneer er behoefte is aan meer groeilicht, kun je ze in principe altijd aanzetten. En omdat ze veel energiezuiniger zijn dan SON-T lampen, ben je ook flexibeler in de keuze om de stroom wel of niet zelf op te wekken met de WKK.”
375 en 600 watt
Hij benadrukt dat het bij Gebroeders Koot beproefde prototype uitsluitend voor onderzoeksdoeleinden is ontwikkeld. De lamp is inmiddels doorontwikkeld tot een commerciële versie van 375 watt, die in februari op de IPM is geïntroduceerd. Alle LED’s zitten nu onder één kap en het armatuur met geïntegreerde koelribben kan rechtstreeks worden bevestigd aan traliespanten.
De lamp heet Hyperion 1000, omdat hij een fotonenflux heeft van 1.000 μmol/s. “Door de hogere opname van dieprood licht is hij gelijkwaardig aan een 600 watt SON-T lamp, maar hij verbruikt 40 procent minder stroom”, zegt de teeltkundige. “De producent ontwikkelt nu ook een zwaardere versie van 600 watt, die gelijkwaardig is aan 1.000 watt SON-T lampen. Deze wordt begin volgend jaar gepresenteerd.”
Tien jaar eerder
Koot ziet veel toegevoegde waarde in de nieuwe lamp. “Hij is efficiënt, heeft een groot bereik en is door zijn slimme ontwerp moeiteloos in te passen. Dat zal veel telers aanspreken. Ook ik ben er zeer van gecharmeerd. Vanwege mijn leeftijd en het ontbreken van een bedrijfsopvolger heb ik echter besloten om niet meer in groeilicht te investeren. Als deze proef tien jaar eerder was uitgevoerd, zou ik dat vrijwel zeker wél hebben gedaan. Wij hebben echter met veel plezier meegewerkt aan de proef.”
Samenvatting
Met een nieuw type LED-lamp van Engelse makelij worden technisch aansprekende resultaten geboekt. Het doordachte ontwerp maakt de lamp extra aantrekkelijk. Hij is zonder gebruikmaking van C-profielen aan traliespanten te bevestigen en met standaard stekkers te integreren in bestaande 600 W SON-T installaties. Een zwaardere versie, die uitwisselbaar is met 1.000 W SON-T lampen, komt begin volgend jaar op de markt.
Tekst en foto’s: Jan van Staalduinen.
