Dode vissen of een sloot die er heel raar uitziet, prikkelen voorbijgangers om het waterschap te bellen. Dat staat vervolgens bij de teler op de stoep. Het eerste geval is niet oké; bij een witte sloot daarentegen is er milieutechnisch eigenlijk weinig aan de hand. Maar het leidde toch regelmatig tot discussie. Een handreiking geeft nu aan hoe problemen voorkomen kunnen worden.
Meteen aan het begin van het Activiteitenbesluit Milieubeheer gaat het over de zogenaamde zorgplicht van de ondernemer. In gewone mensentaal: de ondernemer moet ervoor zorgen dat zijn bedrijf het milieu niet vervuilt. En als het niet anders kan: zo min mogelijk.
Die zorgplicht is nogal breed en kan gemakkelijk tot discussie over de interpretatie leiden. “Het gezonde verstand van de ondernemer kan afwijken van het gezonde verstand van de toezichthouder. Sommige activiteiten zijn daarom uitgewerkt in het besluit. Het kasdek wassen staat er bijvoorbeeld expliciet in. Je mag het waswater in de sloot lozen, mits er geen schadelijke stoffen in zitten. Toch bleef er steeds discussie over wegspoelen van schermmiddelen, oftewel krijt”, vertelt Guus Meis, beleidsspecialist Water & Omgeving bij Glastuinbouw Nederland.
Handreiking
Een witte sloot, ontstaan door afspoelen van schermmiddelen, ziet er namelijk uit alsof er iets heel ergs is gebeurd. “Sinds er geen chroomhoudende middelen meer worden gebruikt, is de milieubelasting heel gering; daarom mag het ook de sloot in. Maar je zit met het visuele aspect. Als mensen bellen, voelt het waterschap zich geroepen actie te ondernemen. Er is inderdaad een handjevol tuinbouwbedrijven dat een boete heeft gekregen voor een witte sloot”, zegt hij. Om aan alle misverstanden een eind te maken is er een handreiking gemaakt: een toelichting op de wetgeving.
Alvorens daar op in te gaan, wil Meis ook nog wel iets zeggen over de gewone kasdekreiniging. “Het waswater mag de sloot in, maar er zijn wel risico’s als je loost in een kleine sloot die niet doorstroomt. Een reinigingsmiddel verandert de pH wat tot vissterfte kan leiden. Dat geldt ook voor biologisch afbreekbare middelen.”
Als bij het wassen veel organisch materiaal in de sloot komt, zoals mos, algen of bladeren, drijven de vissen al snel op hun rug. Het rottingsproces kost namelijk veel zuurstof. Bij dode vissen zal het waterschap de ondernemer altijd aanspreken.
Wat is visuele verontreiniging?
De meeste discussie is er echter geweest over de witte sloten. In het Activiteitenbesluit staat dat er geen ‘visuele verontreiniging’ mag plaatsvinden bij het opbrengen of weghalen van ‘krijt’. Wat is dat? Een paar druppels, een wat grauwige sloot of juist heel wit? “Alle toezichthouders keken er verschillend naar”, zag Meis. “Merkwaardig genoeg komen de meeste klachten niet bij het verwijderen, als er een flinke stroom spoelwater de sloot in gaat, maar bij het opbrengen. Wij denken dat dit komt doordat bij het opbrengen het krijt nog heel wit is en er bovendien in het voorjaar meer mensen rondfietsten. Het valt dan simpelweg meer op.”
Krijten alleen bij droog weer
De handreiking is er duidelijk over: bij het opbrengen mag het krijt niet in de sloot komen. Het gebeurt natuurlijk toch af en toe. Door een ongelukje – een emmer valt om – of als er onverwacht een regenbui komt terwijl het dek nog niet droog is. Dan spoelt er krijt af. Dat is overmacht. “Je moet het melden bij het waterschap en ook aangeven wat je hebt gedaan om het te voorkomen. Maak bijvoorbeeld een print van de weersverwachting, zodat je kunt aantonen dat een bui echt onverwacht kwam”, zegt Meis.
Om afspoeling te voorkomen moet het krijten plaatsvinden bij droog weer en moet het kasdek droog de nacht in gaan. Behoudens pechgevallen – de onverwachte bui – is de teler hiervoor verantwoordelijk. Als hij de loonwerker – die toch al een zeer volle agenda heeft – opdraagt om ’s avonds te krijten, dan kan hij de verantwoordelijkheid niet afschuiven als het mis gaat. Van de andere kant kan en mag hij wel verwachten dat de loonwerker zorgvuldig werkt: een dunne egale laag, aanbrengen op een schoon dek, bij voorkeur machinaal.
Schuimen voorkomen
De handreiking is opgesteld onder de vlag van het Platform Duurzame Glastuinbouw. Twee waterschappen, Mardenkro en Agrodis hebben zich onder leiding van Guus Meis over de materie gebogen. Daar is een heel praktische handleiding uit voortgekomen. Sindsdien zorgt Meis vooral voor de verbreiding.
Bij het verwijderen van het schermmiddel komt de grootste witte waterstroom vrij. Een belangrijk punt om klachten te voorkomen is om het lozingspunt op de goede plek te kiezen. In een brede sloot met voldoende doorstroom, onder de waterlijn om schuimen te voorkomen. En nog een strategische tip: “Doe het aan de achterkant van de kas, niet pal langs een fietspad. Dat laatste is vragen om moeilijkheden”, zegt Meis.
Modern krijt bevat een bindmiddel en dat moet opgelost worden met een speciaal reinigingsmiddel. Gebruik precies genoeg reinigingsmiddel, beveelt de handreiking aan. Dan is het effect op de zuurgraad van de sloot geminimaliseerd.
In principe zou het water ook naar het bassin kunnen. In Nederland komt dit nauwelijks voor, in andere landen is het verplicht. “Uit het oogpunt van zuinig watergebruik zou je het kunnen overwegen. Je moet dan wel op de pH letten en het zal niet bij elk gewas mogelijk zijn”, geeft hij aan.
Praktisch hulpmiddel
Meis verwacht dat de discussies over witte sloten nu van de baan zijn. Er is duidelijkheid voor iedereen. Die opvatting wordt gedeeld door Pauline Verhagen, secretaris van de Vereniging van Scherm- en Reinigingsbedrijven. “Wij zijn heel positief over de handreiking. Het is een goed hulpmiddel, dat op de praktijk is toegesneden. Het geeft duidelijkheid over werkwijze en plichten.”
In de sector werken grote loonwerkbedrijven, maar ook tal van zzp’ers. “We proberen al onze leden bewust te maken van de impact van een witte sloot. We hebben een aantal keren een voorlichtingsavond georganiseerd om het totale kennisniveau in de sector op dit punt omhoog te brengen. Het gaat om zorgvuldigheid van werken, maar ook om gezond verstand: zorg ervoor dat je niet langs de doorgaande weg loost”, zegt ze.
Ze verwacht dat werken volgens de handreiking wordt opgenomen in de algemene voorwaarden van de scherm- en reinigingsbedrijven. De handreiking is opgesteld voor zonwerende schermmiddelen. Er bestaan ook coatings die hitte weren, het licht diffuus maken of selectief naar kleur doorlaten. In principe is daar niets voor geregeld, maar de opstellers raden aan daarbij dezelfde zorgvuldige werkwijze te volgen.
Tekst: Tijs Kierkels, beeld: Hoogheemraadschap van Delfland, Van der Waay en Marjolein van Woerkom