Met ingang van 1 januari 2025 wordt de vrijstelling van de energiebelasting op WKK-gas beperkt. In 2035 zal er geen verschil meer zijn in energiebelasting tussen tuinbouw en niet-tuinbouw. Verder wordt de WKK-vrijstelling gesplitst in eigen gebruik en teruggeleverde elektra. Daar bovenop krijgt de tuinbouw te maken met een oplopende CO₂-heffing van 3,15 cent per kuub gas. Wat gaan die veranderingen betekenen voor de glastuinbouw? We vragen het aan Corné van Stekelenburg, directeur van energiemanagementbureau Samax.
Wat is het laatste nieuws over de energiebelastingen per 1 januari 2025?
“Het laatste nieuws is dat het voorstel dat dit voorjaar naar buiten is gekomen onveranderd is, en ook ingevoerd gaat worden. Ik hoor van diverse leveranciers dat zij zich klaarmaken om dit nieuwe stelsel te kunnen afrekenen naar de klanten toe. Er staat zeker het een en ander te veranderen.”
Het is dus een voldongen feit. Wat vind je van die maatregel, als energiemanager?
“Het is jammer dat de energiebelasting omhooggaat voor de WKK. Dat zorgt voor een kostprijsverhoging in de sector, een kwalijke zaak wat mij betreft. Aan de andere kant hebben telers al die jaren natuurlijk geprofiteerd van de WKK-vrijstelling op gas. Dat dat ooit een keer ophoudt is misschien ook weer niet zo vreemd. En misschien jaagt het weer innovaties aan. Mensen gaan toch anders rekenen.
De WKK wordt nu veel ingezet voor teruglevering bij hoge stroomprijzen. Dat blijft nog interessant want dat blijft nog grotendeels vrijgesteld. Lang belichten, om stroomimport van het net te voorkomen dan wel te verminderen of verlagen, dat zal uiteindelijk wel minder worden. Omdat dat best een dure aangelegenheid wordt qua energiebelasting. Met name het belichten wordt duurder.”
Wat betekent dat voor de kostprijs?
“De vrijstelling van WKK-gas komt deels te vervallen, maar blijft nog steeds voor een groot deel vrijgesteld. In 2025 zal ongeveer 40 procent van het gas dat je voor eigen belichting gebruikt, belast zijn. Dat betekent dat de kostprijs voor belichting met 15 tot 22 euro per MWh omhooggaat. Waardoor het inkopen van stroom eerder interessant wordt dan zelf maken. De afweging tussen inkopen of zelf maken wordt dus anders. Sommige telers hebben die luxe niet, omdat ze in een congestiegebied zitten. Dan is inkopen geen alternatief, omdat er geen ruimte op het net is. Die zullen toch zelf stroom moeten maken, met de kostenverhoging die er is. De transportkosten gaan iets omhoog maar de belasting daarop blijft hetzelfde of gaat iets omlaag. Ook daarmee wordt elektriciteit inkopen interessanter ten opzichte van de WKK.”
We krijgen ook nog het nieuwe CO₂-sectorsysteem?
“Klopt, dat wordt een belasting op CO₂-emissies. Dat is zo’n 3 cent per kuub. Dat wordt gerekend over je totale gasbehoefte, dus niet alleen over het WKK-deel maar ook van de ketel. En niet alleen over het vrijgestelde deel, maar over het hele verbruik. Dat is iets om rekening mee te houden. De alternatieven voor warmte, zoals burenlevering, rest- of aardwarmte, warmtepompen of een e-ketel, worden daardoor eerder interessant.”
Dus het nieuwe CO₂-sectorsysteem is goed voor duurzame warmtebronnen?
“In hoeverre die 3 cent verschil maakt is afwachten. Bedrijven kijken vaak eerst naar de kostprijs van belichting en CO₂. Dan kiest men voor de goedkoopste optie. Als je tegelijk de CO₂-uitstoot omlaag brengt is dat natuurlijk mooi meegenomen. Dat is uiteindelijk het doel van die aanpassing. Er is een maar… Je moet in de praktijk wel alternatieven tot je beschikking hebben. Veel aardwarmtetrajecten zijn vertraagd of on hold gezet en soms zelfs afgeblazen. Als je in een gebied zit waar duurzame warmte niet mogelijk is rijst de vraag: wat is dan je alternatief? Voor de toekomst is dat zorgelijk.”
Als je geen aardwarmte of restwarmte hebt, zul je dus moeten elektrificeren?
“Ja, inderdaad. Je zult dan met warmtepompen aan de gang moeten of de combinatie moeten zoeken met partijen die warmte over hebben. Dat gebeurt op grote schaal, aanhaken bij grote producenten die warmte over hebben.”
Welke bedrijven gaan het meeste last hebben van deze belastingmaatregelen?
“Ik denk de bedrijven die gewend zijn om alle belichting met de WKK te maken, waardoor ze tot nu toe weinig inkoop hadden. Die gingen altijd lekker: we maken zelf de stroom en hebben de warmte gratis. Die krijgen nu een verhoging van de energiekosten.”
Was het de bedoeling van de politiek om belichte teelten duurder te maken?
“Ik denk dat dit effecten zijn die niet voorzien zijn door de politiek en dat ze daar onvoldoende bij stil hebben gestaan. Er is aan de knoppen gedraaid zonder dat de effecten daarvan bekend waren.”
Is de politiek niet een beetje doorgeschoten in het klimaatbeleid, de wens om internationaal koploper te zijn en het streven naar net-zero?
“Ja, we moeten onze concurrentiepositie in de gaten houden ten opzichte van andere producenten. Deze maatregelen kunnen onze concurrentiepositie verslechteren, tenzij de producenten zich snel aan de nieuwe situatie aan kunnen passen. Maar dat gaat altijd geld kosten. Dan loop je in eerste instantie toch achter ten opzichte van een producent die niet met die regels te maken heeft. Ik zou voorstander zijn van een Europese aanpak. Wat het CO₂-probleem betreft: dat moet je veel breder trekken dan alleen Europa. Maar ik snap dat het ingewikkeld is.”
Wat verwacht je ten aanzien van de stroomprijzen?
“Gemiddeld zullen die ongeveer gelijk blijven, maar tegelijk zal het aantal heel laaggeprijsde uren fors toenemen door meer wind en zon. Het aantal extreem hoog geprijsde uren neemt ook toe. Dat leidt ertoe dat we op sommige momenten afhankelijk zijn van import uit het buitenland omdat je hier niet genoeg fossiele productie hebt staan om aan de stroomvraag te voldoen. Die wel degelijk aan het stijgen is.
We zien de stroomprijzen op piekmomenten in de winter duidelijk toenemen vanwege het elektrisch rijden, elektrisch koken en elektrisch verwarmen. Er is alleen geen fossiele productie bij gekomen op momenten dat er geen zon of wind beschikbaar is. Dan merk je dat we een probleem hebben. Flexibel vermogen van WKK’s is echt onmisbaar in de huidige energiemix, dat moet de politiek zich wel realiseren. We zien nu ook dat WKK’s buiten de tuinbouw soms moeten bijspringen om de balans van het net te bewaren.”
Moeten telers investeren in energieopslag, zoals Beyond Chrysant?
“Wij adviseren zeker positief op accu’s. Het is een forse investering. Maar een die zich goed laat terugverdienen omdat je daarmee zowel pieken als dalen in de elektriciteitsvoorziening kunt opvangen. Je moet zorgen dat je bij een netbeheerder voldoende capaciteit bemachtigd hebt, zowel voor levering als teruglevering.
We zien ook bedrijven in een batterij investeren die hun eigen stroomverbruik willen balanceren, voor elektrisch laden of kortstondige momenten. Dan ga je het voor je eigen bedrijfsprocessen gebruiken. Met een accu kun je de eigen capaciteit dan beter inzetten. Die toepassing zien we steeds meer. Dat kan weer bijdragen aan een betere balans op het net.
Een accu kopen is een ding, maar hoe je hem gaat gebruiken is de uitdaging. Hoe beter je dat doet, hoe sneller de accu is terugverdiend. Het is niet voor iedereen een goede oplossing en meer bedoeld om de kosten te verlagen dan een energieoplossing te bieden.”
Tekst: Mario Bentvelsen
