Het Utrechtse biotechnologie bedrijf Spark Radar heeft een testkit ontwikkeld waarmee tomatentelers hun planten zelf kunnen testen op de aanwezigheid van ToBRFV. De planten hoeven hiervoor nog geen symptomen te vertonen, waardoor virusdetectie in een presymptomatisch stadium mogelijk is. “Het heeft de nauwkeurigheid van een PCR-test, maar geeft veel sneller duidelijkheid en is stukken voordeliger”, aldus woordvoerder Rogier van der Voort. “We werken nu aan een vergelijkbare testkit voor komkommerbontvirus.”
De ontwikkeling van het testprotocol en een handzame testkit nam ruim twee jaar in beslag. Nadat de methodiek was beproefd, bleek deze zelfs betrouwbaarder dan de PCR-test die normaliter bij erkende laboratoria wordt doorlopen.
“Deze testkit biedt de zekerheid van een PCR-test, maar dan sneller en tegen lagere kosten”, stelt mede-oprichter Van der Voort. “Dat mag je best een doorbraak noemen. Nu zijn telers nog aangewezen op het gebruik van ofwel veel minder gevoelige antilichaam testen, ofwel externe laboratoria die dagen tot weken nodig hebben voor zij uitsluitsel kunnen geven. Onze zelftest werkt heel direct.”
Betrouwbaar en toegankelijk
Belangrijke uitgangspunten waren een zeer hoge gevoeligheid en specificiteit voor het ToBRV-virus en toegankelijkheid in gebruik. Iedereen kan de test op locatie uitvoeren, zonder voorafgaande training. Het enige wat je nodig hebt is een schone werkruimte en een vriezer. En maximaal 60 monsters van plantaardig materiaal om in één run te analyseren.
De testtool, genaamd Radar, geeft binnen enkele uren aan of het ToBRF-virus aanwezig is in het gewas. Dat hoeft hiervoor nog geen stresssymptomen te vertonen. De methode leent zich voor bladmateriaal, zaad, watermonsters en oppervlak-swaps.
RNA-versterking en detectie
Van der Voort gebruikt een uniek testprocédé. Dit stelt telers in staat om snel, specifiek en zeer effectief pathogeen RNA te isoleren uit een complex mengsel van plantsappen, zaden, watermonsters of oppervlak-swipes. Voorafgaande aan de detectie wordt het eventueel aanwezige, voor ToBRFV specifieke RNA-signaal versterkt (amplificatie), zodat ook minimale hoeveelheden door het detectie-apparaat worden waargenomen.
PCR-testen werken op basis van vergelijkbare principes. De uiteindelijke detectie vindt plaats via een zogeheten CRISPR associated (Cas)eiwit. Cas-eiwitten worden vanwege hun hoge specificiteit veelvuldig ingezet voor genome-editing ten behoeve van (onder andere) medisch onderzoek en plantenveredeling.
Spark Radar is een spin-off van Spark Genetics, dat producten en diensten ontwikkelt op het snijvlak van technologie en genetica en veel opdrachtgevers heeft in de plantenveredeling.
Tekst: Jan van Staalduinen
