Elk gewas en zelfs elk ras heeft in theorie zijn eigen optimale belichting. Een Brabantse plantenkweker heeft dit seizoen de jonge planten van de verschillende groentegewassen ieder hun eigen lichtrecept gegeven. De komende tijd gaan ze verder met de optimalisatie van lichtduur, spectrum en lichtintensiteit per groeifase, ook voor de siergewassen.
Wat de plantenkweker met jonge planten doet, ijlt nog lang na bij de teler. Zowel wat hij goed doet, als wat iets minder gelukt is. “Onze taak is om te zorgen voor een optimale start bij de teler. Daarom zoeken we steeds naar mogelijkheden om onze teelt beter te sturen en de kwaliteit van de planten te verbeteren”, vertellen Joost van Buul, hoofd teelt en Marvin Verkuijlen, teeltonderzoeker bij Brabant Plant in Haarsteeg.
Het bedrijf kweekt jonge groenteplanten voor de kas- en vollegrondsteelt. Daarnaast teelt het uitgangsmateriaal voor de sierteelt en eindproducten, voornamelijk geraniums.
Uitproberen wat nuttig is
Door de opkomst van meerkanaals LED’s is het aantal mogelijke variaties in belichting enorm toegenomen. Sinds 2019 experimenteert Verkuijlen in een klimaatkamer van Green Simplicity met dynamische belichting. Dit winterseizoen zijn de bevindingen voor het eerst toegepast in de productieteelt.
“In eerste instantie hebben we alleen onderscheid gemaakt per gewas: tomaat, komkommer, paprika en aubergine. Vervolgens gaan we verschil maken per teeltfase en subsegment. Het gaat dan om lichtintensiteit, het spectrum en de belichtingsduur”, zegt van Buul.
Deze vorm van dynamisch belichten is mogelijk geworden door de installatie van Philips Greenpower TLF 2.0 LED-belichting. De lampen hebben drie kanalen: rood, wit (een combinatie van groen en blauw) en verrood, die apart zijn aan te sturen.
“Je kunt dynamisch belichten heel complex maken. We hebben verschillende productgroepen, rassen en groeifasen, zoals het zaaien, oppotten, toppen en eindafstand. Die zou je allemaal op maat kunnen bedienen. Maar het moet wel behapbaar blijven. En we moeten stap voor stap werken en de toepasbaarheid monitoren, want het is belangrijk dat de planten steeds blijven voldoen aan de verwachting van de klant”, zegt de teeltchef.
Data verzamelen
Vrij experimenteren is wel mogelijk in de klimaatkamer. Teeltonderzoeker Marvin Verkuijlen: “We halen informatie uit de literatuur, van klanten, voorlichters, de lampen- en de softwareleverancier.
We volgen de actualiteiten binnen de hele sector en proberen die te vertalen naar een plantenkwekerij. Verder verzamelen we per productiepartij de klimaatdata. We beoordelen plantkenmerken als kleur, ontwikkelingssnelheid, trosaanleg en wortelkwaliteit. Die grote berg data geeft veel inzicht in de verschillen. Zo bouwen we veel teeltkennis op over de effectiviteit van de belichtingsstrategie.”
Van Buul: “Voor ons als plantenkweker is de ontwikkelingssnelheid bijvoorbeeld heel belangrijk − op welke dag hebben we hoeveel blaadjes. En hoe verhoudt zich dat tot de ontwikkeling van vorige partijen.”
In de afdelingen met de dynamisch belichting hangt een hybride systeem: SON-T gecombineerd met LED’s. Maar de afgelopen winterperiode hebben alleen de LED’s gebrand. Het was dus een full LED teelt. De eerste partijen die met de lichtrecepten zijn geteeld, zijn al afgeleverd aan de telers. Van Buul: “De kwaliteit was goed. De planten voldeden aan wat de klanten van ons verwachten. Daarbij speelt mee dat de lichtintensiteit door de komst van de LED’s hoger is geworden. Dat maakt kwaliteitsgarantie gemakkelijker. Daar moeten in de toekomst nog verdere voordelen van dynamische sturing bij komen.”
Ingewikkelde aansturing
Het lichtrecept is per kap te sturen en kan meerdere keren per dag automatisch bijgesteld worden. Vanwege de grote variatie aan gewassen en rassen is dynamisch sturen bij een plantenkweker van een totaal andere orde dan bij een teeltbedrijf. Daarom zijn er extra aanpassingen nodig.
De lichtrecepten worden in de GrowWise controller van Philips ingesteld. Maar er is tevens een voortdurende match nodig met het management van warmte en stroom. Dat is voor een plantenkwekerij niet zo goed mogelijk in het sturingssysteem van de lampleverancier. Daarom wordt er aangestuurd met de bedieningssoftware van Priva. Hierdoor verloopt alles gemakkelijker, reproduceerbaar en minder foutgevoelig. Verkuijlen: “Als je alleen met GrowWise werkt, is de terugkoppeling vanuit de lampen niet snel genoeg om elektrisch vermogen te regelen. Elk lichtrecept kost een bepaalde hoeveelheid vermogen en produceert een bepaalde hoeveelheid warmte. Daar moet je steeds op inspelen, en dus is integratie in de klimaatcomputer nodig.”
Rood het meest efficiënt
LED’s staan bekend als ‘koud’ licht maar er komt toch nog aardig wat warmte vrij. Zoveel dat je daar bij de inzet van de verwarmingsbuizen rekening mee moet houden. Als de lampen vol branden is er minder buis nodig dan als de lichtintensiteit laag is. Bovendien moet je rekening houden met de juiste verhouding tussen straling en temperatuur (RTR, ratio temperature to radiation).
Technisch consultant Marcel Beekenkamp van Priva: “Verder kost het ene lichtrecept meer vermogen dan het andere. Daarbij tikt de lichtintensiteit het hardste door, maar er is ook verschil tussen de kleuren. Rood is het efficiëntst, dat wil zeggen: rood kost minder stroom dan blauw of groen.”
Slim regelen is extra duurzaam
Er kunnen honderd lichtrecepten worden aangemaakt binnen het systeem. Momenteel staan er 25 recepten klaar en worden er 8 actief gebruikt. Voor de aansturing kiest de teler het receptnummer, dimpercentage van de lampen en de belichtingsperiode; vervolgens verloopt de afstemming achter de schermen vanzelf. Beekenkamp: “Eigenlijk zijn er drie basisvragen bij elk recept: hoeveel licht levert het, hoeveel warmte levert het op en hoeveel vermogen is er nodig. Dat is het plaatje per kap. Als je dan alle kappen bij elkaar optelt, krijgt je een totaal waar je rekening mee moet houden.”
“Dan weet je bijvoorbeeld hoeveel meer warmte je erin moet stoppen, hoeveel stroom/elektrisch vermogen de WKK moet produceren, of je moet schermen, of je nog elektriciteit over hebt om aan het net te leveren of juist in moet kopen”, vult Van Buul aan. De inzet van LED’s in plaats van SON-T draagt al bij aan een grotere duurzaamheid. Slim regelen vormt nog een extra duurzaamheidsstap.
Tekst: Tijs Kierkels, beeld: Marcel Otterspeer
Marvin Verkuijlen (links) en Joost van Buul: “We hebben verschillende productgroepen, rassen en groeifasen. Die zou je allemaal met dynamisch belichten op maat kunnen bedienen. Maar het moet wel behapbaar blijven.”
