Potworm blijft de grootste bedreiging in de phalaenopsisteelt. Terwijl veel telers overstappen op gaasdoek om de verantwoordelijke muggen uit het gewas te houden, pakt teeltbedrijf GreenBalanZ het anders aan. Door phalaenopsis droger te telen, in een mengsel met kokos in plaats van spaghnum, wist het bedrijf de uitval door potworm fors terug te brengen. “Er vindt volop onderzoek plaats naar bestrijdingsmiddelen, maar het ei van Columbus is nog niet gevonden,” zegt Lennard van der Weijden van GreenBalanZ.
Potworm richt veel schade aan in de phalaenopsisteelt. De larven van de exotische muggen vreten aan jonge wortels en aan zacht plantmateriaal, met als gevolg groeivertraging, kwaliteitsproblemen en uitval. Alle phalaenopsistelers hebben er last van. Chemische middelen tegen potworm zijn er niet. Er wordt volop onderzoek gedaan naar biologische bestrijding en andere maatregelen om de muggen te lijf te gaan. Zoals met parasitaire aaltjes, roofmijt en lichtvallen. Van der Weijden: “Wij hebben het allemaal uitgeprobeerd, maar dé oplossing zat er niet bij. Op het hele bedrijf passen wij alleen biologische bestrijding toe, ook tegen trips. Chemisch is voor ons dus sowieso geen optie, maar ook bij de biologische oplossingen hebben we nog niets gevonden dat effectief genoeg is.”
Gaasdoek geeft goede resultaten
Steeds meer collega’s dekken het gewas af met gaasdoek om de muggen weg te houden. Dat lijkt goede resultaten te geven. Maar Van der Weijden heeft het probleem al voor een groot deel getackeld op een andere manier en wil geen leergeld betalen met een nieuwe aanpak. “Wij hebben het onder controle gekregen door de eerste weken droger te telen op een ander substraatmengsel. Potworm houdt niet van droogte, want die verplaatst zich op vocht. Dus door pas water te geven als het substraat helemaal droog is, remmen we de ontwikkeling van de wormen. Dat was met pure bark lastiger, door het lage vochtvasthoudende vermogen, maar met het huidige mengsel lukt dat wel. Daarmee kunnen we wat langer wegblijven van gietbeurten.”
Nadelen wegen op tegen voordelen
Niet alleen de potworm houdt zich gedeisd bij droogte, ook de groei van de plant wordt erdoor vertraagd. “We verliezen inderdaad groeisnelheid, maar dat is een keuze. Een ander punt is dat we wat meer last hebben van uitval door Fusarium, omdat het substraat na gietbeurten wat natter blijft. Maar die nadelen wegen wat mij betreft niet op tegen de voordelen. We hebben de uitval door potworm flink terug weten te brengen met een teeltwijze die we nu in de vingers hebben. Nu investeren in gaasdoek en een hele nieuwe teeltwijze, zie ik niet zitten. En ook dat heeft weer nadelen, zoals het verlies van lichtopbrengst en een veranderde vochthuishouding onder het gaas. We accepteren simpelweg dat we wat langer over de teelt doen.”
Uitval vermijden wordt belangrijker
De muggen die potworm veroorzaken komen oorspronkelijk uit Midden- en Zuid-Amerika. Waarschijnlijk zijn ze van oorsprong meegekomen met spaghnum of meegeleverde bark. Van der Weijden: “Jonge plantenleveranciers hebben er geen last meer van sinds ze zijn overgestapt op pluggen, omdat de potworm daarin niet gedijt. Maar op de teeltbedrijven blijven de larven schade aanrichten. De gewasgroep Orchidee maakt elk jaar geld vrij voor onderzoek naar oplossingen. Want uitval door potworm is in een periode dat de kosten toch al erg hoog zijn, een groeiend probleem.”
SKAL-keurmerk overboord
GreenBalanZ houdt stevig vast aan het principe om alleen biologische gewasbescherming in te zetten. Maar het SKAL-keurmerk voor een volledig biologische teelt liet het bedrijf vorig jaar varen. Zo’n 10% van het aanbod werd tot 2022 onder dat keurmerk aangeboden. “We zagen de afgelopen jaren geen toename in de vraag naar puur biologisch. Daarbij kwam dat SKAL druk op ons uitoefende om op het hele bedrijf volledig biologisch te gaan telen. Hoewel we op de volledige 10 hectare alleen met SKAL-toegelaten middelen bestrijden, gebruiken we op 9 hectare nog wel kunstmest. Dat kunnen en willen we niet opgeven, want de overgang op organische mest geeft te veel groeiverlies en extra kosten. Klanten zijn niet bereid om daar extra voor te betalen. Dus zijn we ermee gestopt.”
Markt nog niet toe aan bio
Die stap heeft het bedrijf geen klanten gekost, geeft de ondernemer aan. “Het gaat de meeste klanten toch vooral om de gewasbescherming en die is nog steeds 100 procent biologisch.” Van der Weijden heeft geen spijt van het SKAL-experiment. “We weten nu als enige phalaenopsisteler hoe het moet. Het feit dat er de afgelopen jaren geen andere gecertificeerde sierteeltbedrijven bij zijn gekomen, zegt dat de markt er nog niet aan toe is. Als de vraag ooit wel komt, zijn wij er klaar voor. Maar ik zie dat nog niet snel gebeuren.”
Warmtepomp uitgezet
Het aanbod van phalaenopsis is de afgelopen periode flink uitgedund. De energieprijzen deden veel bedrijven de das om. Hoewel GreenBalanZ over een warmtepomp en aquifers beschikt, is er ook nog een gasinstallatie in gebruik. “Afgelopen zomer hebben we de warmtepomp moeten uitzetten en zijn we weer overgeschakeld op gas. De discussie gaat steeds alleen over de gasprijzen, maar het gebruik van warmtepompen is een tijd lang duurder geweest dan dat van gasinstallaties, en daar kan ik heel boos om worden. De stroomprijzen en de belasting op het gebruik van elektra waren echt extreem. Inmiddels is het wel weer een beetje in balans en kunnen we de warmtepomp weer aanzetten, maar het is doodzonde dat duurzaamheid door de energiecrisis juist onbetaalbaar werd.”
Tekst: Astrid Zoumpoulis
