In de komkommerteelt wint groeilicht vooral in de hogedraadteelt terrein. Ook bij komkommerkwekerij Reijm & Zn in Berkel en Rodenrijs is een eerste stap gezet in de belichte teelt. “Veel collega’s oriënteren zich op groeilicht in komkommers”, licht firmant Jan Reijm toe. “Wat SON-T kan doen is zo zoetjes aan wel bekend. Wij willen leren van een nieuw concept met verticale LED-lampen. Dat heeft zowel voordelen als beperkingen.”
Het systeem dat Reijm sinds eind vorig jaar op kleine schaal beproeft, is geleverd door Lohuis Lighting & Energy uit Naaldwijk, dat al jaren is gespecialiseerd in LED-verlichting. Wat direct opvalt, is dat de Saturnus Veg LED-lampen niet in horizontale armaturen of strengen boven het gewas hangen, maar als verticale buizen tussen de plantrijen.
Vertegenwoordiger en belichtingsadviseur René Grootscholte: “Er is in de afgelopen vijftien jaar heel veel onderzoek gedaan naar assimilatiebelichting met LED-lampen. Uit de rapporten van onderzoeksinstellingen in Nederland en België blijkt duidelijk dat verticale lichtconcepten in opgaande gewassen zoals vruchtgroenten het hoogste belichtingsrendement opleveren. Dat is ook heel logisch; van lampen boven het gewas wordt het uitgestraalde PAR-licht weggevangen door de bovenste bladeren en profiteren de bladeren halverwege de plant nauwelijks meer van het hogere lichtniveau. Bovendien krijgt het midden van de plant vanwege datzelfde effect al veel minder daglicht. Onze lampen zenden hun licht over een hoogte van 1,15 m uit waar dat maximaal tot zijn recht komt: niet boven, maar net onder de bovenste gewasdelen.”
Flexibel inzetbaar
Reijm & Zn in Berkel en Rodenrijs teelt op 4,5 ha sinds vier jaar twee hogedraadteelten per jaar en wilde het nieuwe concept graag beproeven. “Veel collega’s oriënteren zich op groeilicht in komkommers”, licht de teler toe. “Met SON-T is de meeste ervaring opgedaan en wat SON-T kan doen is inmiddels wel bekend. De warmtestraling van deze lampen voorkomt een aantal mogelijke problemen in de teelt, waaronder Mycosphaerella in de koppen. Bij LED-lampen mis je die warmte. Deze zijn daarentegen flexibeler en over een langere periode in het jaar inzetbaar. Er zijn namelijk ook veel momenten dat je wel wat extra licht wilt hebben, maar geen extra warmte.”
Twee standen
Een ander opvallend kenmerk van deze verticale LED’s zijn de twee brandstanden met verschillende lichtspectra. Naast de stand met het gebruikelijke rood/blauwe spectrum is er een aparte stand met uitsluitend verrood licht, die volgens Grootscholte een vergelijkbaar effect heeft als een natuurlijke avondschemering. “Deze stand is vooral bedoeld om het gewas na het uitzetten van de standaard belichting in de avond nog een uur na te belichten met verrood licht, zoals dat in de natuur eigenlijk ook gebeurt. Dit activeert het fytochroom en zorgt ervoor dat er extra assimilaten naar de vruchten gaan. Je zet het gewas als het ware in de generatieve stand.”
Aansprekende productiestijging
“Wij willen graag leren van dit verticale lamptype met twee brandstanden. Hoe ver kun je met een dergelijk systeem komen”, vraagt Reijm zich hardop af. “Telen onder groeilicht is volgens ons noodzakelijk om concurrerend te blijven ten opzichte van Spaanse bedrijven. De winst – of eigenlijk moet je zeggen een hoger saldo per vierkante meter – moet komen uit een betere kwaliteit en vooral vruchtkleur in de donkere maanden én in een aansprekende productiestijging. Er staat immers een stevige investering tegenover, die je binnen een redelijke termijn wilt terugverdienen.”
Voor aanvang van het planten van de eerste belichte teelt (28 december) werd in het proefvak van 540 m2 in elke plantrij om de 55 cm een lamp gehangen die ongeveer 85 μmol/m2/s PAR-licht uitstraalt. Dat kwam neer op ruim een lamp per m2 en ongeveer 95 μmol extra groeilicht, rekent Grootscholte uit. “We hebben net een verbeterde versie uitgebracht, die bij hetzelfde stroomverbruik 8 procent meer licht geeft.”
Een hoger lichtniveau en een effectievere lichtbenutting door het gewas maakt langs verschillende wegen een hogere productie mogelijk. “Je kunt meer planten of stengels per vierkante meter aanhouden of meer vruchten per plant laten uitgroeien”, stelt de teler. “Het gaat daarbij om de juiste balans tussen meerproductie en vruchtgewicht. Wij streven naar een regelmatige productie en een gemiddeld vruchtgewicht van tegen de 420 gram.”
Ervaringen eerste teelt
In de eerste komkommerteelt onder groeilicht hield Reijm de stengeldichtheid gelijk aan die van de onbelichte teelt. Deze bedroeg aanvankelijk 1,5 stengel per m2 en werd later verdubbeld naar 3 stengels/m2.
De plantbelasting verschilde echter, licht de teler toe: “In de onbelichte teelt dunnen we de vruchten om en om. Omdat de planten onder groeilicht meer aankunnen, lieten we nu telkens een setje van twee vruchten zitten voordat we het volgende vruchtje wegnamen. Daardoor hing er grofweg een kwart meer komkommers aan de plant en dat was achteraf bezien te veel.”
Het vruchtgewicht bleef achter en door de te hoge plantbelasting zat er ook minder regelmaat in de productie. “We zagen al vroeg een terugval in groeisnelheid, waardoor we het aanhouden van de tweede stengel iets moesten uitstellen. De productie liep daardoor in de eerste fase wat achter op de referentieteelt en dat was natuurlijk niet onze opzet. Uiteindelijk werd dat ruimschoots gecompenseerd, maar dat vooral de start van de teelt beter kon, was duidelijk. Over de vruchtkleur waren we dik tevreden.”
Tweede teelt
De tweede teelt startte medio juni. Nu koos de jonge ondernemer juist voor een hogere stengeldichtheid van 3 stengels per m2 versus 2,5 in de onbelichte teelt. “De vruchten dunnen we op dezelfde manier, dus om en om”, voegt hij toe.
Omdat de teelt vlak rond de langste dag werd opgezet in een periode waarin niet werd belicht, bleef het vruchtgewicht in het proefvak ook nu in eerste instantie wat achter. Reijm: “Half augustus hadden we in de onbelichte teelt 58 stuks van 418 gram gesneden tegenover 67 stuks van 375 gram per vierkante meter in de belichte teelt. Sinds half juli staat de LED-installatie echter regelmatig aan. Vooral in de eerste helft van augustus heeft deze heel wat uurtjes gemaakt en dat zie je nu goed aan het gewas. Dat staat er gezond en sterk bij en de vruchten zijn nu bovendien wat mooier.”
Uitkristalliseren
Met nog enkele maanden voor de boeg wil de ondernemer nog geen harde conclusies trekken. “Wat een groeilichtinstallatie moet brengen, weet ik wel ongeveer”, zegt hij. Afhankelijk van de specificaties en prijs moet je bij twee teelten per jaar ongeveer 90 stuks/m2 meer kunnen snijden. “Dat halen we nog niet en dat is niet erg. Dit is een leerjaar en we zijn beslist wijzer geworden. Ook bij collega’s blijven we de ontwikkelingen en ervaringen goed volgen. Ik heb nog steeds het gevoel dat we met dit systeem stappen kunnen zetten en daar staan we zeker voor open.”
Samenvatting
Een nieuwe LED-lamp die verticaal tussen het gewas hangt, laat opgaande gewassen zoals vruchtgroenten over een grotere hoogte profiteren van het uitgestraalde licht dan systemen met een horizontale positionering. De lamp heeft twee brandstanden met verschillende lichtspectra. Naast de normale stand met rood en blauw licht is er een stand voor nabelichten met uitsluitend verrood licht.
Tekst en foto’s: Jan van Staalduinen.
