Per 1 januari 2020 gaan de arbeidskosten voor de glastuinbouw met minimaal 7% omhoog, vanwege de nieuwe WAB-wet, de nieuwe cao voor de glastuinbouw en toenemende arbeidsschaarste. Dat zegt Willem Verwoerd van Custo & Partners, adviesbureau voor optimalisatie van arbeidsprocessen. “Omdenken in de glastuinbouw is nodig om in de toekomst voldoende arbeidskrachten voor de sector te houden.”
“Telers zijn tot nu toe wereldkampioen inkopen op arbeid”, zegt Verwoerd op de vraag wat hij met dat omdenken bedoelt. Hij spreekt van een traditioneel ‘ratrace model’: “We weten aardig goed waar het afvoerputje is en weten vervolgens ook de leverancier van de arbeid flink onder druk te zetten. Vervolgens springen we met die goedkope krachten in dat rad, gaan we keihard rennen, en komen daarna allerlei problemen tegen die we bestrijden door nog harder te gaan rennen. Een doodlopende weg natuurlijk. Met omdenken bedoel ik dat we van het ‘ratrace model’ naar meer ketensamenwerking moeten gaan. In dat model ga je veel meer kennis en data delen, maar ook transparanter werken. Dat heeft veel meer waarde dan het blijven fixeren op een zo laag mogelijk uurtarief.”
Goedkoop is duurkoop
Inkopen op het laagste uurtarief heeft ook allerlei nadelige effecten, zegt Verwoerd. “De arbeidskracht voelt daarvan de pijn, zoals hogere kosten voor huisvesting en vervoer of de wifi, noem het maar op.” Dat komt niet ten goede aan de motivatie om in de glastuinbouw te komen werken. “Wij zeggen tegen die teler: investeer in een stukje duurzaamheid. Uit eigen onderzoek blijkt dat derdejaars flexkrachten in uurtarief het duurst zijn, maar per eenheid product het minst kosten. Bovendien geven die krachten de minste problemen met verloop of gedoe met huisvesting of vervoer, omdat ze daar zelf al een oplossing voor hebben gevonden. Eerstejaars flexkrachten kosten per uur het minst, maar die moet je steeds opleiden, het verloop en ziekteverzuim is hoog et cetera. Het is vaak een drama en bovendien kosten ze – per eenheid product – meer geld dan ze opleveren. Dat blijkt uit onze data, zowel in de groenteteelt als in de sierteelt.”
Arbeidsregisseur
Telers moeten dus meer gaan betalen om de arbeidskosten per eenheid product te verlagen, maar dat is niet voldoende, stelt de arbeidsadviseur. “Want als de huisvesting en het vervoer niet goed zijn geregeld, is het weggegooid geld. Ook is een goede begeleiding van arbeidskrachten – zeker in het eerste jaar – reuzebelangrijk. Je ziet dan ook dat de grotere bedrijven steeds meer investeren in een arbeidsregisseur. Die zorgt voor een prettige en veilige werkplek, opleiding en begeleiding. Die aandacht en dat ze in de pauzes in een goede werksfeer terecht komen, dat zijn hele belangrijke voorwaarden.” Ook zul je als glastuinbouwondernemer moeten doorgronden welke componenten er via de loonstrook of andere (machtiging)stromen direct van invloed zijn op de motivatie op de werkvloer en/of verloop, vervolgt Verwoerd: “Denk aan huisvestings-, service-, vervoers-, ziekte- en verzekeringskosten, die wel of niet worden verrekend via de loonstrook. Als dat soort zaken bij je leverancier niet netjes zijn geregeld zijn ze zo bij je weg. Of je hebt pas na maanden door waarom iemand flink in productie is teruggevallen.”
Social media
Daar komt bij dat ook andere sectoren steeds harder aan dezelfde arbeidspool trekken en ook bereid zijn daarvoor de portemonnee te trekken. ”Arbeidskrachten uit Oost-Europese en andere landen kunnen zelf via social media zien bij wie ze het meest kunnen verdienen. Ook de arbeidsbemiddelaars in de bronlanden zeggen dat ze in andere sectoren – de industrie, vleesverwerking, orderpicking en inpakwerk – een betere marge kunnen realiseren op hun arbeidskrachten, die steeds vaker uit Roemenië, Bulgarije, Moldavië, Letland of Oekraïne komen. Via social media wisselen die arbeidskrachten ook ervaringen met elkaar uit over de werkomstandigheden, wat je overhoudt op je loonstrookje et cetera en vaak is de glastuinbouw dan de minst aantrekkelijke keuze. De bureaus moeten tegen dat imago opboksen. Daar komt bij dat de spoeling steeds dunner wordt.”
WAB-wet
Per 1 januari moeten we ons ook nog gaan houden aan de WAB-wet: Wet Arbeid in Balans. De arbeid zal daardoor 7% duurder worden (ww-premie en sectorpremie maakt deze 7%). “Door de arbeidsschaarste en de transitievergoeding (nieuwe cao) die ook op 1 januari ingaat, schat ik in dat de kostenverhoging op arbeid richting 10% gaat als hier geen beleid in zal worden gevoerd. En daarom wordt het omdenken zo belangrijk”, vervolgt Verwoerd.
Vandaar zijn advies: “Zorg dat je als glastuinbouw op salarisgebied goed loont, dat is nooit te duur, en bouw zo door richting de derdejaars ervaren krachten met de laagste kosten per product. Check bij je leverancier of huisvesting en vervoer goed zijn geregeld en geef extra aandacht aan nieuwe arbeidskrachten, met name in het eerste jaar.”
Huisvesting
“Huisvesting is natuurlijk een groot probleem, maar je ziet dat steeds meer glastuinbouwbedrijven – vooral in het noorden van het land – gaan kijken hoe ze zelf daar iets mee kunnen doen. Niet: we zetten een flat neer van 200 woningen, maar gaan eerst kijken in onze arbeidspool: waar zit de behoefte, waarin voelen die mensen zich prettig. Dat ze daarna niet helemaal afhankelijk zijn van hun uitzendbureau maakt het ook prettiger.”
Nog een tip: “Stop een thermometer in je groep en weet tijdig wat er speelt. We kennen allemaal de smoesjes: ik ga terug naar mijn moederland, of mijn opa of oma is ziek of… Maar in werkelijkheid zitten ze gewoon 20 km verderop in een ander project, of bij een andere teler of in een andere sector.”
Tot slot: “Transformeer van ratrace naar ketensamenwerking, voer hierin beleid en werk dit plan uit voor minimaal 3 jaar. Neem in dit plan ook alternatieve inzet van arbeid mee. Dat kan zijn robotisering, maar ook procesoptimalisatie of alternatieve arbeidsgroepen waarbij met de juiste begeleiding ook resultaten kunnen worden behaald.”
Tekst: Mario Bentvelsen
