De lelieteelt zet in op een energiezuinige toekomst met minimaal gebruik van fossiele brandstoffen. Het gebruik van LED-belichting speelt daarbij een belangrijke rol. Maar onder welk spectrum presteren de lelies het beste? Via onderzoek wordt steeds meer kennis en ervaring verzameld. Zo lijkt de toevoeging van verrood in ieder geval cruciaal voor trekduur en strekking.
Van september 2020 tot april 2021 onderzochten Sander Hogewoning van Plant Lighting en Lisanne Helmus van Delphy Improvement Centre de mogelijkheden van een energiezuinige lelieteelt met full-LED-bijbelichting. Binnenkort presenteren ze het onderzoeksrapport. Ze zijn unaniem enthousiast over het resultaat. Net als de betrokken telers, benadrukt Helmus. “De contouren van een toekomstige, duurzame lelieteelt worden steeds scherper.”
LED tijdens voorbroei
Hogewoning schetst het kader waarbinnen de proef plaatsvond. “Het onderzoek borduurt voort op eerdere resultaten. Begin vorig jaar ontdekten we namelijk dat lelies 15 tot 25 dagen na de voortrek daglichtloos kunnen worden voorgebroeid onder LED, zonder kwaliteitsverlies. Daarbij bleek een lichtintensiteit van slechts 25 µmol/m².s PAR aangevuld met 6 µmol/m².s verrood licht voldoende om een prima plant te telen.”
Een mooie conclusie die het elektriciteitsverbruik in de eerste teeltfase omlaag kan brengen. “Tegelijkertijd stelde het ons voor nieuwe vragen. Want hoe verhouden die resultaten zich tot een reguliere kasteelt, waar altijd een aandeel daglicht aanwezig is? Genoeg aanleiding voor verder onderzoek dus.”
Meer of minder zon
Het vervolgonderzoek startte in het najaar van 2020 en was wederom een samenwerkingsverband tussen het Improvement Centre en Plant Lighting, mogelijk gemaakt door Kas als Energiebron en de gewascoöperatie lelie. Signify leverde de benodigde lampen.
De onderzoekers toetsten totaal zeven rassen in twee proefkassen van elk m² (Bleiswijk). De keuze viel op LA-hybriden Corleone en Caesars Palace; OT’s Tabledance en Zambesi; oriëntals Santander en Marlon; en Longiflorum Watch Up in de randrij. Van elk ras waren er vier opeenvolgende plantingen. Want door zowel in week 39, 42, 51 en 01 te starten, hoopten de onderzoekers duidelijk te krijgen of het verrood alleen in het eerste gedeelte van de teelt belangrijk is, of altijd. Immers, bij de vroege planting is er in het begin van de teelt nog relatief veel daglicht dat verrood bevat en rond de oogst voornamelijk lamplicht. Bij de late plantingen is dat precies andersom.
Twee spectra
Lelieadviseur Hans Kok plantte in alle kisten een gelijk bolgewicht en plaatste deze in beide kassen, onder een verschillend spectrum. In de ene kas was gekozen voor rood-wit-blauw en in de andere kas voor rood-wit-blauw+verrood. Qua teeltstrategie werden de regels van HNT gehanteerd.
Helmus: “We schermden intensief en zetten de buizen alleen in op warmtevraag. In een volgend onderzoek willen we wel wat meer ‘spelen’ met het klimaat, maar bij deze proeven probeerden we in beide kassen vooral een stabiele en nagenoeg gelijke omgeving te creëren. De focus lag hoofdzakelijk op het spectrum en de verschillende gewasreacties daarop.”
Resultaten vaasleven
Om de effecten van de twee verschillende spectra zo goed mogelijk te vergelijken, voerden de onderzoekers per trek en per ras meerdere metingen uit. Hogewoning noemt onder meer teeltduur en spreiding oogstperiode, taklengte en versgewicht, aantal goede en verdroogde knoppen, knoplengte, drooggewicht en fotosynthese. “Daarnaast lieten we FloraHolland bij de tweede en derde planting het vaasleven checken. Belangrijk, want op die manier kregen we ook inzicht in de effecten op de lelie na de oogst, bij de consument thuis.”
De resultaten van die uitbloeiproeven waren erg verschillend, met Santander en Marlon als opvallende uitschieters. Bij de twee oriëntals geoogst in december bleken de takken uit de kas met extra verrood ongeveer het dubbele aantal dagen te staan. Ze werden uiteindelijk afgeschreven omdat ze waren uitgebloeid, niet vanwege geel blad. Dat is natuurlijk de kwaliteit die je wilt. Bij de overige rassen en andere plantdata waren de verschillen veel kleiner.
Resultaten trekduur
Ook bij de destructieve metingen waren duidelijk effecten zichtbaar tussen teelten mét en zonder toegevoegd verrood. De onderzoekers benadrukken dat alle rassen (bij elke trek) reageerden, maar dat de grootte van het effect verschilde.
Hogewoning: “Bij de eerste trek – de bollen kwamen 23 september in de kas – was er in het begin nog veel zonlicht en tijdens de oogst aanzienlijk minder. Aan het einde van deze teelt konden we concluderen dat de LA-hybriden onder het spectrum met verrood een twee dagen kortere trekduur hadden. Bij de oriëntals was dat verschil zes à zeven dagen. Blijkbaar waren die types dus gevoeliger voor het ingestelde spectrum. Verder zagen we dat toegevoegd verrood iets kortere takken gaf, dat kan een voordeel zijn. Het uiteindelijke takgewicht was gemiddeld over alle rassen ongeveer 5% hoger voor de wat tragere teelt zonder verrood, maar omgerekend in gram/mol was het van alle rassen uit beide proefkassen nagenoeg gelijk.”
Korte trekduur door verrood
Alhoewel de omstandigheden heel anders waren, kwamen ook bij de derde trek eenduidige verschillen in trekduur aan het licht. Deze teelt startte juist in de donkere periode (december) en groeide met het zonlicht mee.
“In vergelijking tot het spectrum zonder verrood was de trekduur mét verrood bij de Longiflorum twee dagen korter, bij LA-hybriden gemiddeld drie, bij de OT-types acht en bij oriëntal Santander tien. Marlon, eveneens een oriëntal-type, spande de kroon met zelfs een twaalf dagen kortere trekduur. Waarbij opgemerkt dat het ontbreken van verrood de teelt in feite vertraagt, en met verrood een ‘normale’ trekduur onder LED gerealiseerd wordt.”
Qua taklengte en takgewicht waren de verschillen wederom klein. Alhoewel het takgewicht in gram/mol op 90 cm, de lengte waarbij de lelies worden vermarkt, voor de oriëntals wel iets hoger was.
Aandacht voor kwaliteit
De conclusies zijn dan ook helder, menen de onderzoekers. De oriëntals geteeld onder LED profiteren overduidelijk van verrood, ook met daglicht erbij. Het verkort de trekduur aanzienlijk en verbetert de kwaliteit. Santander kreeg bijvoorbeeld zonder verrood behoorlijk last van broeikoppen. De Corleone-takken (LA-hybride) uit de afdeling zonder toegevoegd verrood vertoonden ook kwaliteitsproblemen. Bij de LA-hybriden bleek het voordeel van verrood op de trekduur echter veel minder groot. Hier is de noodzaak van het toevoegen van verrood aan de LED-belichting dus nog geen uitgemaakte zaak.
Sowieso ligt er nog geen kant-en-klaar totaalconcept voor telers. Helmus benadrukt dat de resultaten zeker hoopvol zijn, maar dat er nog meer aandacht aan met name de bladkwaliteit gegeven moet worden. “Dat pakken we in het vervolgonderzoek op. Binnenkort hebben we op 500 vierkante meter lelies staan, de helft weer onder LED rood-wit-blauw+verrood, de andere helft onder een breder spectrum met een hoger aandeel blauw en groen. In deze proeven brengen we ook de verdamping in kaart en gaan we onderzoeken hoe dat invloed heeft op de bladkwaliteit. Een volgende stap in de zoektocht naar een energiezuinige teelt.”
Tekst: Jojanneke Rodenburg
