Nu de elektriciteitsprijs voor teruglevering historisch laag is, zal een teler er alles aan moeten doen om op de onbalansmarkt rendement uit zijn WKK te halen. AgroEnergy start een dienst om tuinders direct te laten inbieden op de regelmarkt, waardoor ze dus actief handelen via TenneT. Ook zouden telers gezamenlijk noodvermogen kunnen aanbieden.
De komende tien jaar zal vijftig procent van het huidige WKK-vermogen worden afgebouwd, verwacht Cogen Nederland, de Nederlandse belangenvereniging voor warmtekrachtkoppeling. Het is op de energiemarkt dan ook kommer en kwel, met een prijs van 3,6 cent per kWh en een piek van 4,8 cent voor de komende drie jaar. Die piekprijs is net genoeg om de variabele kosten van de WKK te betalen. Toch denkt Arjan van der Spek van Enova dat het met die vijftig procent wel zal meevallen, aangezien de helft van de telers de WKK sowieso gebruikt voor belichting. Daar verdwijnt de WKK niet. Van de resterende vijftig procent zullen telers het moeten hebben van teruglevering op de juiste momenten. “Daar zullen ze actief mee om moeten gaan.” Een lichtpuntje is dat de kansen op de onbalansmarkt mogelijk iets verbeteren. Met de toename van windturbines en zonnepanelen neemt namelijk het risico op onbalansproblemen in de elektriciteitslevering toe. Schijnt de zon niet of is er geen wind, dan wordt immers minder elektriciteit opgewekt.
Contract regelvermogen
“Via het onbalans-stuurplatform kunnen telers op basis van de minuutvoorspelprijs hun WKK op- of afregelen”, vertelt Willem Bijlsma van Tenergy Services. “Daarmee liften ze mee op de hogere prijs door het elektriciteitstekort op een bepaald moment. Tennet bepaalt de afrekenprijs echter per kwartier achteraf; het is maar de vraag wat je krijgt uitbetaald. Dat is een nadeel van deze passieve deelname aan de onbalansmarkt. Bovendien neemt deze mogelijkheid van levering af, omdat TenneT de afname meer wil regelen via contracten.”
Voor voldoende levering van elektriciteit op de onbalansmarkt, contracteert TenneT extra regelvermogen. Die contracten sluit ze met grote energiebedrijven; niet met glastuinders want die zijn een te kleine partij. AgroEnergy is daarom bezig met een dienst waarmee tuinders hun WKK als regelvermogen kunnen aanbieden. Dit project gaat 1 oktober 2015 van start. Het gebundelde vermogen wordt dan ingeboden bij TenneT. Hierbij gaat het om een vermogen van tenminste 5 MW. “Iedere tuinder kan hierop intekenen en hij kan zelf besluiten wanneer hij hieraan meedoet”, aldus Fieke Rijkers van AgroEnergy. “Komen we op het moment van leveren niet aan de vereiste 5 MW dan levert Eneco mee. Het grote voordeel voor de teler is, dat hij de prijs krijgt die op dat moment geldt.”
Het gezamenlijk aanbieden van regelvermogen geeft meer zekerheid dan zonder contract reageren op de onbalansmarkt, stelt Rijkers. “Dit kan voor telers een realistische manier zijn om extra geld te verdienen, bovenop de langetermijn-sparkspread en APX-handel. Zodra TenneT een signaal voor afname geeft, moeten de deelnemers wel binnen dertig seconden reageren met een op- of afregelactie. Dat vraagt in automatisering de nodige aanpassingen.”
Alle mogelijkheden gebruiken
Robert Willemsen van Powerhouse – dochterbedrijf van RWE – vraagt zich af waarom een teler zijn WKK in een pool zou laten meedraaien, “zeker als er een boete staat op niet op tijd reageren.” Wat overigens in het product van AgroEnergy niet het geval is, aangezien het hier om vrijwillig aangeboden regelvermogen gaat, en niet om vaste contractering met TenneT. Zijn oplossing: “Zorg dat je de WKK optimaal inzet met een goede automatisering. Om optimaal te renderen, moet je van alle mogelijkheden gebruikmaken: de onbalansmarkt, de APX en opletten op pieken en dalen: als het duurder is verkopen, en als het goedkoper is terugkopen. Dat is niet voor iedereen weggelegd, want dat kost tijd en aandacht.”
Stijn Schlattman van Energy Matters stelt dat er een goede vergoeding voor flexibel vermogen moet komen om de variatie in het groeiende wind- en zonaanbod op te vangen. “Van belang is dat gasmotoren hierin mee kunnen doen. Dan zal de casus voor gasmotoren verbeteren en kan zelfs investeren in nieuwe gasmotoren weer in beeld komen. Na nog twee magere jaren met een zwakke markt en een lage sparkspread, komen er nieuwe mogelijkheden voor flexibele WKK’s. Tot die tijd zullen WKK-eigenaren zich er doorheen moeten slaan.”
Contract noodvermogen
Om uitval van een elektriciteitscentrale op te kunnen vangen, contracteert TenneT noodvermogen. Daarmee moet een grote onbalans op het elektriciteitsnet worden opgevangen. Hiervoor kunnen noodaggregaten of WKK’s worden ingezet die in principe stilstaan. Hun vermogen moet elk moment beschikbaar zijn. Gemiddeld wordt hier een paar keer per maand een beroep op gedaan.
Bedrijven kunnen jaarlijks inschrijven op een opschakelbaar noodvermogen van 350 MW met een afroeptijd van tien minuten. Financieel kan dit de moeite waard zijn, zegt Hendrik Koetsier van Energie365.Energie356 verzamelt flexibel vermogen van bedrijven tot noodvermogen voor TenneT. Dat flexibel vermogen komt van bedrijven met noodaggregaten. Koetsier ziet hier mogelijk ook kansen voor WKK’s. Dan moet het vermogen van meerdere tuinders worden gebundeld, want TenneT eist een minimum van 20 MW. Zo kunnen WKK’s die weinig draaien toch geld opleveren. TenneT betaalt een beschikbaarheidsvergoeding van ruim tienduizend euro per MW per jaar. Daar komt een variabele vergoeding bovenop voor de werkelijk geleverde elektriciteit. “Vooral als een WKK normaal gesproken niets oplevert, kan het leveren van noodvermogen interessant zijn. Voor een WKK die veel draait, komt de markt voor onbalans en regelvermogen meer in beeld. Noodvermogen is een betere optie wanneer de WKK niet veel draaiuren maakt.” De keerzijde van de medaille is dat noodvermogen voor TenneT altijd beschikbaar moet zijn; een teler mag het niet inzetten op de onbalans- of de APX-markt en in piekperioden mag hij het niet zelf gebruiken.
Voor belichtende tuinders is leveren van noodvermogen sowieso geen mogelijkheid, stelt Remco Wiegmink van NIFE-energieadvies. De kans is namelijk groot dat het noodvermogen wordt afgeroepen als de elektriciteit zelf nodig is. En ook moet soms worden geleverd, terwijl er geen warmtebehoefte is. Het is twijfelachtig of de opbrengst voor noodvermogen van een anders stilstaande WKK voldoende is om de vaste kosten goed te maken van bijvoorbeeld de gascapaciteit en het transport. Telers die omschakelen naar aardwarmte, gebruiken hun WKK om die reden al amper op de onbalansmarkt. Robert Willemsen van Powerhouse noemt het zelfs ‘heel gevaarlijk’ om in dit soort pools mee te draaien. “Je kunt veel beter meedraaien in de regelmarkt of onbalansmarkt door je stroomverkoop te optimaliseren op opportuniteiten.”
Heel goed inzetten
De WKK draait in de tuinbouw met minimale marges. Een nieuwe WKK is niet rendabel, tenzij bestemd voor eigen belichting. Op basis van variabele kosten kan de bestaande WKK net positief draaien voor netlevering. Volgens Schlattman van Energy Matters nemen de draaiuren wel steeds verder af tot circa 3200 per jaar. Volgens Fieke Rijkers van AgroEnergy kost het plaatsen van een bieding op de APX de teler dagelijks heel wat hoofdbrekens en tijd. “Met het geautomatiseerde systeem BiedOptimaal ontzorgt AgroEnergy hem daarin.”
Robert Willemsen van Powerhouse: “Als een WKK nog niet is afgeschreven, zal de teler hem heel goed moeten inzetten, wil hij hem rendabel krijgen. Als hij niet 4.000 tot 4.500 draaiuren haalt, wordt het lastig de investering terug te verdienen. Daar bovenop kun je de korte termijn optimaliseren via de APX en via onbalans. Maar het prijsrisico is groot. In 14 jaar heb ik niet zo’n lage prijs meegemaakt als nu, met 3,6 cent per kWh en een piek van 4,8 cent voor de komende drie jaar. Die piekprijs is net genoeg om de variabele kosten van de WKK te betalen, dus kun je er alleen een oude WKK voor laten draaien. Het probleem is dat je een WKK niet stil kunt zetten als je er een 3500-uurs onderhoudscontract op hebt. Dan kun je hem beter zo optimaal mogelijk laten draaien, want daarmee blijft het verlies kleiner.”
Tekst: Theo Brakeboer, beeld: Mario Bentvelsen