Jaarrond tomaten leveren en zoeken naar het efficiënt inzetten van warmte en elektra. Dat waren de drijfveren voor Arjan en Theo van der Kaaij om anderhalf jaar geleden een hybride belichtingsinstallatie te installeren. Inmiddels is het eerste volledige teeltjaar achter de rug en de broers zijn onverminderd enthousiast over deze keuze. Wel vinden zij dat er op details nog verbeteringen mogelijk zijn.
Tien jaar geleden zijn Arjan en Theo van der Kaaij uit De Lier in het Friese Berlikum neergestreken. Niet alleen zij, maar de hele familie verhuisde mee. Het leven in de Randstad missen ze niet. Ze zijn intussen helemaal geaard in het noorden. De broers telen middensegment trostomaten onder de merknaam Red Vine en zetten deze af via veiling ZON.
Vorig jaar kwam het bedrijf in het nieuws vanwege de introductie van tomatenwijn, onder het label ViniVega. Een jaar eerder brachten de broers eigen pastasaus Cucina Landoni op de markt. Zo probeert het bedrijf ook van de reststromen interessante en waardevolle producten te maken.
Concurrentiepositie verbeteren
2014 was ook het jaar dat zij besloten om op een deel van hun bedrijf (3,4 ha) te gaan belichten. In oktober lieten ze boven het gewas Agrolux HID-armaturen installeren met een capaciteit van 120 µmol/m2/s. Dit combineerden ze met tussenbelichting, één lijn Philips GreenPower LED interlighting, 55 µmol/m2/s. Dit gebeurde ongeveer gelijktijdig met de installatie van hybridebelichting bij Wim Peters in Someren, die al een jaar ervaring had met LED’s en zijn Roma Vine via dezelfde afzetorganisatie vermarkt.
Theo van der Kaaij legt uit waarom hij en zijn broer voor belichting kozen. “Met de aanleg willen we onze concurrentiepositie verbeteren, omdat we nu jaarrond kunnen leveren.” Net zoals Peters nu jaarrond Roma Vine aanvoert kunnen de broers hun klanten jaarrond Red Vine aanbieden.
Een ander argument was het verbeteren van de energievoorziening, die niet optimaal was. Met de combinatie van WKK’s, warmtepomp en bronnen was er een overschot aan elektriciteit, die momenteel niet veel oplevert. Nu de elektriciteit ook efficiënt wordt ingezet is de balans tussen kostprijs en opbrengst van de tomaten gunstiger.
Hybride installatie
De telers, die nog geen ervaring hebben met belichten, kozen voor een hybride installatie. Zij kregen vertrouwen in het systeem door de resultaten die ze bij collega’s zagen. De voornaamste reden was de beperkte poothoogte van vijf meter in de bestaande kas. Een volledige HID-installatie zou daarom teveel warmte bovenin het gewas geven. “Op dat moment zouden we door luchten teveel energie vernietigen”, legt de teler uit.
Bovendien wilden de broers met name lang doorgaan met belichten in het voorjaar en de hele zomer doorbelichten met de LED’s. Ze besloten om de HID-armaturen boven het pad te hangen, om het licht van de lampen dieper in het gewas te brengen. De LED’s hangen tussen het gewas en worden drie tot vier keer per jaar handmatig verhangen. In de winter hangen ze wat hoger dan in de zomer. “Hoe hoger hoe beter, want we komen in die periode iets licht tekort van de SON-T lampen”, meent Van der Kaaij.
Belichtingsstrategie
Inmiddels hebben ze anderhalf jaar ervaring met de installatie. Vorig jaar teelden ze het ras Tourance, dit jaar schakelden ze over op de meeldauwresistente Sevance. Met deze rassen proberen ze vooral op een goede kwaliteit en smaak te telen, omdat de Duitse afnemers daar om vragen. De plantdatum was vorig jaar 19 oktober. Dit jaar gingen ze op 8 oktober van start. De stengelafstand was in het begin 2,5 per m2. Door het aanhouden van extra koppen kwam de eindafstand op 3,8 stengels per m2.
De belichtingsstrategie van het bedrijf is om achttien uur per etmaal te belichten. Tussen 18.00 en 24.00 uur zijn de lampen uit. De SON-T lampen schakelen af bij een lichtintensiteit van 500 watt/m2. Met deze strategie konden ze vorig jaar tot half april doorgaan met belichten. De LED’s zijn jaarrond ingezet. Eigenlijk zijn ze altijd aan, met uitzondering van extreem warme zomerse dagen.
“We hebben het eerste jaar erg veel geleerd, maar er waren zeker verbeterpunten”, geeft Van der Kaaij aan. “De teelt van vorig jaar kunnen we ook niet helemaal vergelijken met dit jaar, omdat we een ander ras telen.”
Positieve ervaring
De eerste ervaringen met belichten zijn positief. Wel is al gebleken dat klimaatregeling in de traditionele belichte teelt verschilt van die van de teelt met hybride belichting. Onder het enkele energiescherm houdt de teler een lagere temperatuur aan en overdag mag deze iets hoger oplopen om voldoende generatief te sturen. Over verschillen in energieverbruik kan hij nog niets zeggen, want er is geen gescheiden gasmeter. Wel is duidelijk dat alle elektriciteit van de twee WKK’s (ieder 2 MW) wordt verbruikt door de belichtingsinstallatie en de warmtepomp. De verhouding is nu goed.
“Een volgende stap zou bijvoorbeeld een vroegere plantdatum kunnen zijn”, bedenkt Van der Kaaij, “waardoor je de zomer kunt overslaan en in oktober begint met oogsten. We hebben een flink positief effect gezien van de LED’s, mits er genoeg licht van boven komt.”
Asperges onder glas
Grote aanpassingen zijn er nog niet op komst. Alle teeltmaatregelen zijn gericht op verbetering van kwaliteit en smaak, waarbij uiteraard ook aandacht ligt bij de kostprijs. Hoe de bedrijfsactiviteiten zich verder ontwikkelen is op zich al bijzonder. De boers hebben een verouderd bedrijf aangekocht aan de overkant van de weg, waar ze dit voorjaar asperges hebben geplant. Asperges? “Jazeker’, glimlacht Theo, “er liggen kansen voor asperges onder glas en wij vinden het de moeite waard om dat te ontdekken.”
Samenvatting
Tomatentelers Arjan en Theo van der Kaaij in het Friese Berlikum hebben in 2014 belichting aangelegd, een combinatie van SON-T lampen en LED tussenlicht. De eerste ervaringen met middensegment trostomaten zijn erg goed. Met de belichting kunnen ze nu jaarrond leveren, waardoor ze hun concurrentiepositie verbeteren. Ook kunnen ze nu optimaal elektra en warmte van hun WKK’s inzetten.
Tekst: Pieternel van Velden. Foto’s: Philips.
