BioVerbeek in Velden wil zo snel mogelijk af van fossiele brandstoffen. Klanten vragen om fossielvrije biologische groenten. Het dwingt de drie eigenaren hierop tijdig in te spelen om de continuïteit van het bedrijf te waarborgen. Daarvoor hebben de ondernemers in de afgelopen jaren verschillende wegen verkend en met elkaar vergeleken.

De beslissing om over te schakelen naar een 100% biologisch glastuinbouwbedrijf werd eind jaren ’90 genomen door de broers Leo, Jac en Fons. “Wij wilden in die jaren Tasty Tom-tomaten in de markt zetten zonder chemische bestrijdingsmiddelen. Er was veel belangstelling voor in de media, maar we kregen er geen dubbeltje meer voor. We wilden niet naar 20, 30 of 40 ha gangbare teelt”, aldus Leo Verbeek.
Vervolgens hebben de telers gekozen voor bio, omdat dat voor de consument het enige label is met voldoende onderscheidend vermogen, vinden ze. “Dan moet je in de grond telen, zonder kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen. Daar heb je gewoon aan te voldoen, dat begrijpt de consument. We zijn nog steeds blij met die keuze.”

Eigen warmte

De drie broers telen nu tomaten, komkommers en paprika’s in drie grote, losstaande kassen, waarin jaarlijks de teelt wisselt. Planten gebeurt in de eerste week van januari, eind november start de teeltwisseling. In 1998, toen deze stap werd gezet, was de markt voor bio nog klein. Verbeek: “We hadden toen 8 ha, in die tijd een groot bedrijf in de biosector.” De drie teeltlocaties hebben nu een totale glasoppervlakte van 10 ha, plus een proefkas. Hierin testen ze nieuwe onderstammen, rassen en producten. Ook maakt het bedrijf zelf compost van eigen plantafval en natuurmaaisel uit de omgeving.
Warmte, CO2 en stroom maakt het bedrijf zelf met 3 WKK’s (elk 2 MW), waarbij de stroom grotendeels aan het net wordt terug geleverd. “We gebruiken momenteel 3 miljoen kuub gas per jaar, voor het verwarmen van onze kassen en voor het stomen. We hebben zelf niet veel stroom nodig, omdat we niet belichten.” De handel op de stroommarkten vindt plaats via BiedOptimaal (Intraday), wat goed bevalt. “We hebben er weinig omkijken naar, omdat het ons veel gemak biedt.”
Daarnaast zijn in het afgelopen decennium op alle locaties zonnepanelen aangelegd, in totaal 1.249 stuks. Hiermee voorziet het bedrijf deels in de eigen stroombehoefte – voor kantoren, pompen en dergelijke.

Luchtbehandelingskasten

De broers gebruiken in alle kassen luchtbehandelingskasten voor het ontvochtigen en verwarmen van de kaslucht. Hierbij gebruiken ze een warmteterugwinningssysteem. Verbeek: “Wij willen zorgen voor een goed klimaat voor weerbare planten. Daarom hebben wij onze kassen uitgerust met buitenluchtaanzuiging, met slurven in de kas met een verticale uitblaas. In onze nieuwste kas uit 2011 – locatie Tusse de Waeg – kunnen we daarmee 65% van de latente warmte terugwinnen.”
Twee oudere kassen uit 2000 en 2001 hebben de telers in 2016 opgehoogd. Daar hebben ze later de luchtbehandelingskasten in aangelegd, met een terugwinpercentage van 90 tot 95%. Ook standaard op alle locaties is een dubbel energiescherm. Verder zijn in alle gevels stegdoppelplaten aangebracht, omdat enkele gevels met schermen te veel onderhoud vragen. Dankzij deze maatregelen daalde het gemiddelde gasverbruik van 40 m³ naar een kleine 30 m³ gas per m² per jaar.

Houtstook en aardwarmte

Maar de gebroeders willen nog verder verduurzamen, mede onder druk van hun afnemers (supermarkten en Ekowinkels). Die vragen steeds vaker naar fossielvrij geteeld product. Tien jaar geleden werd al naar houtstook als verduurzamingsoptie gekeken, maar dit stuitte op weerstand in de buurt vanwege de verwachte toename van vervoersbewegingen. Ook ligt houtstook in de biosector steeds meer onder vuur.
Aardwarmte, zowel diepe als ondiepe geothermie, valt af, vanwege breuklijnen in de Limburgse ondergrond en de daarmee samenhangende seismische risico’s. Restwarmte van de industrie is niet beschikbaar in de omgeving.

Circulair verwarmingssysteem

Het laatste plan luidt: Biomeiler, een installatie van 8.000 m² die op het buitenterrein moet verrijzen, op basis van champost, natuurmaaisel en koeien- en/of varkensmest. Door broei van bacteriën wordt lucht verwarmd naar 70ºC. Met een warmtewisselaar kan vervolgens water worden opgewarmd naar 65ºC, dat in de kassen afkoelt naar 30ºC. “Een oeroud principe, maar nog weinig toegepast in Nederland”, aldus Verbeek.
Met de Biomeiler kunnen de broers voldoende warmte opwekken voor alle hun kassen, blijkt uit berekeningen van een ingenieursbureau. Het mengen en composteren van de grondstoffen gebeurt in een afgesloten ruimte om geuroverlast te voorkomen. Ook zijn luchtwassers en een biobed filter in het ontwerp opgenomen om de verwachte uitstoot van ammoniak voor 99% te elimineren. De compost die na afloop overblijft kan worden ingezet als bodemverbeteraar. Een circulair verwarmingssysteem avant-la-lettre.

Economische haalbaarheid

Verbeek liet het systeem door het Planbureau voor de Leefomgeving doorrekenen op economische haalbaarheid. Daar kwam uit dat er SDE-subsidie nodig en haalbaar is (voor 12 jaar). Een MER bleek niet nodig. De provincie is enthousiast over het plan. Buurtbewoners zijn positief kritisch, sommigen zijn fel tegen. “Het makkelijkste is doorgaan met de WKK’s. Maar op lange termijn zit daar voor ons geen brood in.”
De teler hoopt op een positief besluit van de politiek. “Velden profileert zich als een gemeente die innovaties stimuleert en circulair wil worden. Als er één project dat is, dan is dit het wel. Wij zijn eigenlijk al met de circulaire economie bezig. Hopelijk beloont de gemeente ons innovatieve idee en doorzettingsvermogen, zodat wij – en op termijn andere bedrijven – een nieuwe mogelijkheid hebben om fossielvrij te worden. We gaan dus best een spannende periode tegemoet.”

Energiespecialist Chris Feijen:

‘Transitie naar duurzaamheid kent vele hobbels’

 

“Het biologische bedrijf BioVerbeek is een mooi voorbeeld van hoe de tuinbouwsector en de biologische teelt in het bijzonder wil verduurzamen”, vindt Hoofd Energiemanagement Chris Feijen van AgroEnergy.
“Het is een weg met vele hobbels. Zonnepanelen plaatsen is redelijk te doen, maar hoe verduurzaam je je warmtevraag? Geothermie, houtstook of een Biomeiler. Naast alle vergunningseisen en omgevingsvraagstukken ligt de business case voor dit soort alternatieven op dit moment lastig vanwege de goedkope aardgasprijs. Door de flexibiliteit van de verschillende productiemiddelen die de bedrijven hebben, ondersteunen wij ze om toch zo veel als mogelijk te profiteren van de (nieuwe) energiemarkten.”
“Voor de transitie naar een fossielvrije teelt zetten wij ons in voor de ontwikkeling van warmtenetwerken voor de glastuinbouw. Verder zijn we momenteel bezig om de elektriciteitsproductie van de zonnepanelen van deze teler beter te matchen in de dagbieding van BiedOptimaal door het te koppelen aan de verwachte zonnestraling van de weersvoorspellingen. De transitie naar duurzaamheid kent vele hobbels, dit moeten we samen willen doen.”

Tekst en beeld: Mario Bentvelsen