Na een vol belichtingsseizoen met meerdere lichtrecepten heeft gerberakwekerij Holstein Flowers een antwoord op de vraag hoe je het lichtniveau efficiënt en duurzaam naar een hoger niveau kunt tillen. Hans van Holstein ziet perspectief in hybridebelichting met SON-T aan de basis en LED’s als flexibele, warmte-neutrale aanvulling. “In de overgangsmaanden kunnen we daarmee eerder starten en later eindigen.”
Familiebedrijf Holstein Flowers omvat ruim 10 ha gerberateelt, verdeeld over twee locaties in De Lier. Er wordt al jaren in eigen beheer veredeld; 80% van de 120 geteelde rassen komt uit de eigen veredelingskeuken. Voor de uitgifte en vermeerdering van niet-exclusieve rassen werkt het bedrijf samen met Florist uit De Kwakel.
Groeilicht is in de gerberateelt niet meer weg te denken. Tot nu toe gebruiken telers SON-T installaties, die behalve licht ook stralingswarmte afgeven. “Warmte van boven kan het gewas goed gebruiken”, aldus Hans van Holstein. “Wanneer je naar hogere lichtniveaus wilt – die beweging is duidelijk gaande – kan het te veel van het goede worden. Zwaarder belichten met uitsluitend SON-T creëert dan op veel momenten een warmteoverschot en wat je te veel hebt, moet via de luchtramen worden afgevoerd. Dat ervaren wij al sinds 2016, toen de installatie op deze locatie is verzwaard van 110 naar 200 µmol/m2/s. Warmtevernietiging staat haaks op ons streven om duurzaam te produceren. Bovendien gaat daarbij CO2 verloren, wat ten koste gaat van de fotosynthese. Voor onze tweede locatie zouden we daarom graag een andere oplossing willen en dan kijk je automatisch naar LED’s.”
Zelf oppakken
LED-lampen stralen nauwelijks warmte uit en zouden een efficiënter en duurzamer alternatief kunnen zijn om – als aanvulling op SON-T – een hoger lichtniveau te realiseren. Met de toepassing in de gerberateelt is echter nauwelijks ervaring opgedaan. Van Holstein: “Er zijn wat experimenten gedaan bij een collega en bij Wageningen University & Research in Bleiswijk, maar die hebben niet geresulteerd in een heldere, eenduidige aanbeveling. Vorig jaar hebben wij daarom zelf een onderzoek opgezet.”
De jonge ondernemer mocht de kar zelf gaan trekken. Hij benaderde Signify als licht-technisch partner, betrok gerberaspecialist Martin van der Mei van Flori Consult Group bij het project en liet zich ook adviseren door onderzoeker en HNT-deskundige Arie de Gelder. In gezamenlijk overleg werd een omvangrijke proef opgezet in een volledige klimaatafdeling.
Proefopzet
“Naast de referentieafdeling met 200 µmol/m2/s SON-T zijn er drie hybridevarianten geïnstalleerd”, vertelt Plant Specialist horticulture Leontiene van Genuchten van Signify. “Het aandeel SON-T was in alle gevallen 110 µmol/m2/s. Dat is met verschillende LED-spectra aangevuld tot 200 µmol/m2/s: via standaardarmaturen met 95% rood en 5% blauw licht, een variant met wat meer blauw voor een mogelijk compactere groei en een variant met een klein aandeel verrood licht, dat de strekking zou kunnen bevorderen.”
In elk van de vier objecten stonden elf rassen in afgebakende telveldjes. De proef liep van 1 oktober tot 1 mei. De installaties in beide afdelingen liepen volledig synchroon, dus er werd met de hybride-installaties steeds ‘volle bak’ belicht.
Resultaten
“In de proefafdeling zagen we verschillende reacties per cultivar”, vervolgt Van Holstein. “De verschillen waren echter klein ten opzichte van de referentieafdeling. De algemene conclusie is dat ieder lichtspectrum behoorlijk goed functioneert.”
In het midden van de proefafdeling was de planttemperatuur gemiddeld iets lager dan aan de randen en in de referentiekas. Het takgewicht kwam daardoor op die plaats wat hoger uit. Per saldo was er een bescheiden meeropbrengst ten opzichte van de referentie, omdat de luchtramen langer gesloten konden blijven er meer CO2 in de kas bleef. “Met een aangepaste strategie kun je een hogere meeropbrengst realiseren”, vermoedt de gerberateler. “Op grond daarvan gaat onze voorkeur uit naar lichtverhoging met het standaard LED-armatuur, want dat is de meest efficiënte optie.”
Aangepaste strategie
De aangepaste strategie betreft het inzetten van de LED-installatie in de flankmaanden aan het begin en het einde van het belichtingsseizoen. “Daarmee kun je ten opzichte van volledig SON-T een verschil maken”, zegt Van Holstein. “In die overgangsperioden is er een behoorlijke natuurlijke instraling, waardoor er weinig behoefte is aan stralingswarmte vanuit de lichtinstallatie. Een SON-T installatie blijft in dergelijke perioden vaak onbenut, ook wanneer het extra licht welkom zou zijn. Met een hybride-installatie kun je dit dilemma omzeilen. Als er warmte genoeg is en licht te weinig, kun je alleen de LED-installatie aanzetten. Vooral in het najaar levert dat extra belichtingsuren op, dus productie- en kwaliteitswinst.”
Goed mee te telen
Gerberaspecialist Martin van der Mei begeleidde de proef en is blij met de resultaten. “Het maakt een beter onderbouwde keuze mogelijk voor telers die naar een hoger lichtniveau willen”, zegt hij. “We moeten constateren dat er nog veel vragen open staan. Vanuit de gewascoöperatie Gerbera heb ik geen signalen ontvangen dat er nieuw onderzoek naar groeilicht in gerbera op stapel staat, dus we zullen ons voorlopig met de huidige kennis moeten behelpen.”
De consultant stelt vast dat er met hybride-installaties goed valt te telen. Wanneer dat overdag een iets lagere kastemperatuur oplevert, kan er in de nacht onder gesloten doek een wat hogere temperatuur worden aangehouden. “Daarmee is de kous echter niet af”, vervolgt hij. “Een hogere nachttemperatuur vraagt ook om een lagere dagtemperatuur en dat leidt tot een hogere vochtigheid. Welk effect heeft een lagere dagtemperatuur op de assimilatie? Wat betekent dat voor de vochthuishouding van het gewas en de kas? Kan je het tekort aan stralingswarmte zo maar compenseren met meer buiswarmte? En een hogere nachttemperatuur zorgt voor meer dissimilatie. Wat betekent dat voor de energiehuishouding van de plant?”
Verhoudingen lichtkleuren
Van der Mei bevestigt dat de verschillende lichtrecepten geen significante verschillen teweegbrachten in compactheid, bloemproductie, bloemdiameter en strekking. Plantbelasting, bloemafsplitsing en uitgroeiduur werden bijgehouden in FloriFocus. Daaruit kwamen evenmin structurele verschillen naar voren. “Misschien hadden we de verhoudingen tussen de lichtkleuren nog wat scherper mogen stellen”, merkt hij op. “Wat de strekking van de bloemsteel betreft zou het ontbreken van internodiën ook invloed kunnen hebben.”
Leontiene van Genuchten: “In dit project is de belichting toegepast in aanvulling op het daglicht. De grotere hoeveelheid daglicht heeft veel invloed op wat de plant uiteindelijk aan lichtspectrum en -hoeveelheid ontvangt. Wanneer je in de avond of nacht gaat belichten, dus zonder daglicht, is het gewas met specifieke lichtrecepten mogelijk directer te sturen. Voor het efficiënt toepassen van dergelijke stuurlichtstrategieën ontbreekt nu nog de benodigde kennis.”
Terugverdientijd
Op grond van de onderzoeksresultaten en ondanks de vele nog openstaande vragen hebben de vennoten de intentie om op de tweede locatie met LED’s te verzwaren. “Het terugverdienplaatje is nog niet uitgewerkt, maar wij vinden hoe dan ook dat deze optie het beste bij ons past”, stelt Van Holstein.
“Ten eerste kunnen wij met LED’s in de flankmaanden eerder starten en later eindigen zonder een warmteoverschot te creëren”, zo vervolgt hij. Dat maakt een hogere productie mogelijk. “Daarnaast hoeven we, als we voluit belichten, in principe geen warmte en CO2 af te voeren, waardoor we het hoge productieniveau beter kunnen volhouden. Last but not least is het energetisch de meest efficiënte optie. Duurzaam telen vormt een wezenlijk onderdeel van onze bedrijfsstrategie.”
Samenvatting
In een grote praktijkproef in gerbera is vastgesteld dat het lichtniveau warmte-neutraal en efficiënt is te verhogen met LED-installaties. Er zijn meerdere spectra beproefd, die vergelijkbaar presteerden. Energiezuinige standaardarmaturen met 95% rood en 5% blauw licht hebben daarom de voorkeur. Omdat er in vergelijking met zwaardere SON-T installaties geen warmte (met CO2) hoeft te worden afgevoerd via de luchtramen, is een hybride-installatie duurzamer en maakt deze een grotere productiestijging mogelijk.
Tekst en beeld: Jan van Staalduinen.
