De verandering van de energiebalans in de glastuinbouwsector en de doorzettende elektrificatie gaan grote gevolgen hebben voor het afnamepatroon van elektriciteit. Dat heeft ook effect op de elektriciteitsnetwerken, al zal dat per regio sterk verschillen. “Er is een onbalansmarkt op regionaal niveau nodig”, volgens energiespecialist Jeroen Larrivee.
Dat blijkt uit het deze week verschenen rapport ‘Elektriciteit fluctueert, glastuinbouw balanceert’ dat Blueterra in opdracht van Greenport West-Holland heeft geschreven. Medio 2022 is van de benodigde elektriciteit voor de Zuid-Hollandse glastuinbouw 60 procent door de sector zelf opgewekt met de WKK op gas. Als de glastuinbouw rond 2040 klimaatneutraal is dan valt die mogelijkheid weg. De sector streeft naar volledig duurzaam produceren in 2040.
Voor de gebieden in Greenport West-Holland betekent dit grootschalige inzet van duurzame warmte met warmtenetten en geothermie, wat wordt aangevuld met toepassing van all-electric installaties. Daarnaast moeten ook de lampen blijven branden. Telers worden sterk afhankelijk van het elektriciteitsnet voor hun energiebehoefte. Een elektriciteitsnet dat (tijdig) is toegerust op de toekomstige elektriciteitsvraag in deze gebieden is cruciaal. Consultant Energietransitie Jeroen Larrivee van Blueterra vertelt over het onderzoek.
Waarom het rapport ‘Elektriciteit fluctueert, glastuinbouw balanceert’?
“We hebben in opdracht van Greenport West-Holland in kaart gebracht wat er nu bekend is over de bestaande elektriciteitsnetwerken, de capaciteit ervan en mogelijke knelpunten. Verder hebben we in beeld gebracht wat de impact van elektrificatie is in de sector, hoe het energiegebruik gaat veranderen en welke verschuivingen we kunnen verwachten.”
Wat is jullie voorspelling?
“De glastuinbouw produceert nu een groot deel van haar elektriciteitsbehoefte zelf met de WKK. Dat gaat afnemen en richting 2040 verschuift de sector van netto levering naar inkoop van het net. Parallel hieraan moeten telers op een andere manier hun warmte krijgen, wat in Zuid-Holland veel via warmtenetten kan gebeuren. Verder is de verwachting dat de elektrische boiler doorbreekt als productiemiddel. In combinatie met een warmtebuffer kunnen ondernemers hiermee profiteren van uren met zeer lage elektriciteitsprijzen.”
Al met al ligt de verwachte vermogensvraag aan elektriciteit − bij het basisscenario − in 2040 op ca 300 kW per ha voor onbelichte bedrijven en rond 550 kW/ha voor belichtende telers.
Kunnen de elektriciteitsnetten dat aan?
“Door de grotere stroomafname van de glastuinbouw en andere sectoren zal de infrastructuur in deze glastuinbouwregio’s verzwaard moeten worden. Voor een deel wordt dat al uitgevoerd en er liggen veel investeringsplannen van netbeheerders. Maar de uitdaging is gigantisch, nu al is duidelijk dat de vraag naar capaciteit ook na 2030 groter zal zijn dan het aanbod. Het lijkt een onmogelijke opgave voor de netbeheerders om de vraag bij te benen, al staat het Westland er relatief gunstig voor.
“Overigens is het beeld in het Westland duidelijker, omdat hier maar één netbeheerder actief is en de glastuinbouwsector dominant is. In Oostland zijn beiden meer versnipperd, daar is minder goed in beeld wie wat afneemt en hoe de netcapaciteit is. Dat vraagt om meer inzicht. In andere delen van Nederland met glastuinbouw zal hetzelfde spelen.”
Hoe kun je dan toch voorkomen dat het spaak loopt?
“De vraag is: wat ga je doen bij congestie? Een antwoord is het slimmer met die netwerken omgaan, want je hebt niet op alle momenten van de dag een knelpunt. Binnen een smartgrid kun je de vraag naar stroom beter spreiden. Daar moet een goed werkende markt voor komen. De vraag moet je afstemmen op de situatie op het lokale netwerk. Nu zijn flexmarkten voornamelijk landelijk ingericht, maar de acties op die markten kunnen lokaal voor congestie zorgen. Het is raadzaam toe te gaan naar de mogelijkheid om netwerken (ook) op regionaal niveau te balanceren. Die markt moet ontwikkeld worden, met bijbehorende wet- en regelgeving.”
Gaan opslagbatterijen een grote rol spelen in de glastuinbouw?
“Ze gaan zeker invloed krijgen op de onbalansmarkt en zullen de waarde van flexibel aanbod verminderen. We zien een sterke opkomst van elektrische opslag in batterijen buiten de tuinbouw, maar binnen de sector wordt momenteel weinig potentie gezien in de toepassing ervan. Het biedt teelttechnisch geen meerwaarde en telers zijn al zeer flexibel met WKK en belichting. Ondernemers vinden e-boilers en flexibiliteit in elektriciteitsgebruik dankzij belichting veel nuttiger.
In elk geval valt te verwachten dat de glastuinbouw een belangrijke rol blijft spelen in het balanceren van het elektriciteitsnet. Naast WKK is ook LED-belichting een balanceertool, straks komt de elektrische boiler erbij en wellicht gaan batterijen ook interessant worden voor een deel van de telers.”
Tekst: Koen van Wijk
