Bij de gang naar een duurzamere tuinbouw ligt de nadruk vaak op vervangen van chemie door biologie. Maar ook bij het spuiten zelf valt nog veel te verbeteren. Als je weet te voorkomen dat grond, tafels of gevels worden meegepakt, bespaar je veel middel en beperk je de emissie. Een stap verder is alleen spuiten op aangetaste delen.
Als je een tafel met jonge cyclamen met een spuitboom bespuit, zit alles onder het middel. Als je alleen de planten weet te raken, komt er 80-90% minder op de grond en 50-80% minder op de gevel. Bovendien raak je de potgrond rond de jonge planten niet. Afhankelijk van groeistadium en plantverband is er zo 20-35% besparing op gewasbeschermingsmiddel mogelijk. Na wijder zetten van de groeiende plant is dat 55%. Dit zijn resultaten van het onderzoek met een gewasafhankelijk spuitsysteem binnen het Nederlands-Duitse Interreg project Gezonde Kas.
“Het principe komt uit de buitenteelt. In de fruitteelt, boomkwekerij en aardbeienteelt is gewasafhankelijk spuiten al meer gemeengoed. Dat moet in de kas ook kunnen”, zegt Jan van de Zande van Plant Research International. De proeven binnen dit project waren erop gericht om dat aan te tonen bij cyclamen en tomaat. Vervolgens is nog een stap verder gezet met een precisiespuitsysteem, dat alleen op aangetaste plekken spuit. “Dat we zo kunnen besparen op het middelengebruik was voor ons niet zo verrassend”, vertelt hij. “Maar verrassend was wel dat de percentages zo hoog zijn bij beide gewassen. Preciezer spuiten kan een belangrijke bijdrage vormen bij het beperken van de emissie. Je belast het water minder omdat je het substraat niet bespuit en het middel niet met condenswater van de gevel afdruipt.”
Demonstratieonderzoek
Het geheim achter gewasafhankelijk spuiten is een chlorofyl-sensor. Die ziet of er bladgroen aanwezig is. Het signaal – dus ‘ja’ of ‘nee’ – gaat richting de spuit, die dan met intervallen al of niet middel afgeeft. Deze manier van spuiten is ontwikkeld door het bedrijf Rometron, in eerste instantie voor de onkruidbestrijding op verhard oppervlak. Vervolgens is het vertaald naar de agrarische sector, maar niet naar de glastuinbouw, afgezien van dit demonstratieonderzoek, dat plaats heeft gevonden in de proefkassen in het Duitse Straelen (tomaat) en Bad Zwischenahn (cyclamen) en inmiddels is afgerond.
Van de Zande: “Bij cyclamen hing boven de teelttafel een spuitbalk met om de 10 cm een spuitdop. Daaraan vooraf ging een balk met 4 sensoren, die 2 meter breed kan kijken in 20 kanalen. Je moet ‘m instellen op de plantafstand (bijvoorbeeld een 10 of 15 cm pot). Vervolgens kun je de hoogte van de spuitboom en de vorm van de spuitkegel instellen”. Op deze manier bespuit je alleen individuele planten.
Toepassingsmogelijkheden
“Er zijn gigantische besparingen te realiseren, zeker aan het begin van de teelt als de plantjes nog klein zijn”, vult Erik van Os van Wageningen UR Glastuinbouw aan. “En je kunt nog veel meer toepassingsmogelijkheden bedenken. Op dezelfde manier kun je ook bij de plantenkweker te werk gaan. Of bij het toedienen van remstoffen: door de spuitkegel aan te passen, spuit je dan alleen op de kop van de plant. Bij gerbera zou je de bloem van bovenaf kunnen bespuiten tegen Botrytis, geleid door een sensor die de bloemkleur kan zien.”
Overigens heeft het systeem ook zijn grenzen: er zijn gewassen waar gebruik van een sensor weinig zin heeft, zoals rozen waar het hele bladpakket aan de onderkant drijfnat moet worden gespoten.
Gewasafhankelijk spuiten
Een tweede onderdeel van het onderzoek binnen Gezonde Kas betrof gewasafhankelijk spuiten tegen stengelbotrytis bij tomaat. Hier detecteert de sensor op een spuitmast of er een stengel aanwezig is en geeft de spuitdop de opdracht al of niet te spuiten. “In vergelijking met een gewone verticale spuitmast zagen we 85% minder middel op de substraatmat, 45% minder op de grond en 60% minder op de gevel. De stengels zelf werden goed bespoten. In totaal was de besparing op het middel maar liefst de helft”, vertelt Van de Zande.
Nog een stap verder is een precisiespuitsysteem dat alleen zieke plekken bestrijdt. Dit werkt met andere types sensoren, die de mate van fluorescentie detecteren, een indicatie voor stress op de aangetaste plek. Deze manier van bestrijding bespaart nog verder op de gebruikte hoeveelheid middel; bij Botrytis in de orde van grootte van 70%.
Grote besparingen mogelijk
In deze proeven is ondubbelzinnig aangetoond dat grote besparingen mogelijk zijn door preciezer te spuiten. Nu is het demonstratieproject afgelopen en is het bedrijfsleven aan zet om het op te pakken. Daarvoor zijn twee dingen nodig: een omslag in het denken en de bereidheid om te investeren in doorontwikkeling en finetuning. “Men is er nu van overtuigd dat je met een groot volume water en middel moet spuiten. Het vergt een echte omslag om erin te durven geloven dat de kleine gerichte hoeveelheden die wij gebruiken, het hele seizoen voldoende bescherming bieden”, zegt Van Os.
Zijn collega wijst erop dat de bedrijven die zijn gespecialiseerd in spuittechniek voor de glastuinbouw, in het algemeen klein van omvang zijn. Zij zullen niet zo snel een doorontwikkelproject financieren. Daarbij bedragen de kosten voor gewasbescherming maar 5% van het totale kostenniveau in de glastuinbouw. Dus uit oogpunt van kostenbesparing zullen ook de telers hier niet de eerste prioriteit leggen. Beide onderzoekers durven er daarom niet op te vertrouwen dat de mooie resultaten binnen dit demoproject wel een doorvertaling krijgen. Dit is nu typisch een onderwerp dat lijdt onder het wegvallen van de collectieve financiering met PT-gelden.
Chemische optimalisatie
“De Kaderrichtlijn Water heeft wel voor meer druk gezorgd om milieuproblemen om te lossen, maar je ziet vooral gezamenlijke oplossingen om het water weer schoon te krijgen. Een ‘end of the pipe’ oplossing dus. De focus ligt niet op lager gebruik tijdens de teelt. Ook de huidige aandacht voor gewasgezondheid zal niet voor een doorbraak zorgen. Daar ligt de nadruk op biologische bestrijding”, constateert Van Os. “Chemische optimalisatie is echt een ondergeschoven kindje, terwijl er nog veel te winnen valt. Wat we nu hebben aangetoond, is nog maar het begin. De techniek is nog veel verder te ontwikkelen.”
Tekst: Tijs Kierkels, beeld: Wilma Slegers
